Skalski Janusz Olgierd Stanisław vel „Wagin Piotr” vel „Drucki Jan” „Linkowski Jan” vel „Linkowski-Skalski Jan” vel „Budkiewicz” vel „Tomaszewski” vel „Lin Janusz”, ps. „Rawicz”, „Nowina”, „Janusz”, „Lin”, „Pietia Wagin”

Syn Janusza i Adeli z d. Grabowskiej, ur. 1 stycznia 1922 r. w Grodnie. Jego rodzice byli pochodzenia żydowskiego. Przechrzcili się, zmieniając również nazwiska. Przed wojną ojciec w stopniu majora lub podpułkownika [?] pracował w wojskowym wywiadzie defensywnym w Krakowie, następnie w stopniu nadkomisarza służył w Policji Państwowej.

Do 1939 r. rodzina Skalskich mieszkała w Sarnach, gdzie ojciec służył w Policji Państwowej. Od września 1937 r. do czerwca 1938 r. J. Skalski uczył się w Warszawie. 13 listopada 1938 r. rozpoczął naukę w Korpusie Kadetów nr 2 im. marsz. Edwarda Rydza-Śmigłego w Rawiczu.

5 września 1939 r. z rodziną ewakuował się na wschód. Po agresji ZSRS
na Polskę 17 września 1939 r. razem z ojcem został internowany w ZSRS. Po ok.
6 tygodniach został zwolniony jako małoletni. Powrócił do matki przebywającej
w Sarnach. Ojciec – policjant pozostał na wschodzie. Został zamordowany przez NKWD.

W styczniu 1940 r. z matką i siostrą J. Skalski przeniósł się do Warszawy. Uczył się na tajnych kompletach i w latach 1940–1942 jednocześnie pracował w firmie J. Grot jako agent handlowy. W 1942 r. ukończył szkołę średnią. Używał wówczas fałszywego nazwiska „Linkowski”.

Wiosną 1940 r. nawiązał kontakt z ZWZ, ale przysięgę złożył ok. 1941/1942 r. W 1942 r. przeszkolony został w zakresie minerstwa i taktyki. Skierowany został do służby w Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej „Wachlarz” na jego IV Odcinku. Dowódcą jego sekcji był por. Mundek „Jurek”.

W grudniu 1942 r. organizacja została zdekonspirowana. Skalski ostrze­żony, zdołał uciec pustym transportem kolejowym na zachód, po czym oficjalnie został wycofany z „Wachlarza”. Ewakuowany do Warszawy. Po przeniesieniu do kadry „Wachlarza” w Warszawie, 4 marca 1943 r. awansowany z kadeta do stopnia starszego strzelca rezerwy.

Wiosną 1943 r. nawiązał kontakt z por. cc Janem Rogowskim „Czarką”. Pod jego dowództwem grupa warszawska dotarła w Góry Świętokrzyskie. 15 czerwca 1943 r. przydzielony do 1 plutonu II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Początkowo dowódca 1 sekcji 2 drużyny, od 26 czerwca 1943 r. dowód­ca 2 drużyny 1 plutonu II Zgrupowania. 28 czerwca 1943 r. awansowany na kaprala. Ranny 13 września 1943 r. pod Smarkowem, ewakuowany do Warszawy.

W lutym 1944 r. razem z por. cc Janem Piwnikiem „Ponurym” wyjechał na Nowogródczyznę, gdzie został dowódcą plutonu pionierów szturmowych 4 kompanii, a następnie dowódcą 4 kompanii VII batalionu 77 Pułku Piechoty AK. Z pułkiem wziął udział w walkach podczas akcji „Burza” i operacji „Ostra Brama”. Za udział w walkach rozkazem z 14 lipca 1944 r. otrzymał Order Wojenny Virtuti Militari V kl.

Po fiasku operacji „Ostra Brama” próbował przedostać się do Warszawy. Po napotkaniu oddziałów Armii Polskiej idącej z ZSRS, ze względów bezpieczeń­stwa „ochotniczo” zgłosił się do służby wojskowej. Początkowo przebywał w pułku zapasowym w Białymstoku. Następnie walczył na stanowisku dowódcy kompanii w 2 Samodzielnej Brygadzie Zaporowej I Armii Wojska Polskiego na odcinku linia Bugu – Wisła – Kołobrzeg. Brał udział w walkach o Wał Pomorski i Festung Kolberg (Kołobrzeg) oraz w Operacji Berlińskiej. Występował wówczas pod fałszywym nazwiskiem „Linkowski”.

W maju lub czerwcu 1945 r. ukończył Oficerską Szkołę Piechoty I Armii WP. W lipcu 1945 r. otrzymał przydział do II Armii Wojska Polskiego. Skierowany został do 32 Pułku Piechoty Strzelców Budziszyńskich. Miano­wany na podporucznika. Razem z 32 pp do kwietnia 1946 r. walczył z oddziałami UPA w rejonie Leska, Sanoka, Brzozowa, Bielska, Rymanowa i Baligrodu. Zdemobilizowany został 16 kwietnia 1946 r.

Po zwolnieniu z wojska, do końca 1946 r. pracował w Polskiej Komisji Delimitacyjnej jako kierownik referatu gospodarczego, a następnie w Ministerstwie Odbudowy. W 1947 r. pracował jako kierownik referatu zaopatrzenia w Centralnym Zarządzie Przemysłu Cukrowniczego oraz jako kierownik referatu zaopatrzenia w warszawskim oddziale Funduszu Aprowi­zacyjnego przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Od października 1948 r. do sierpnia 1949 r. pracował w Dyrekcji Naczelnej Centrali Handlu Przemysłu Drzewnego jako kierownik Oddziału Obrotu Towarowego, a następnie jako samodzielny starszy referent propagandowo-prasowy. W latach 1949–1950 pracował w tygodniku „Przyjaźń” jako pracownik techniczny. W 1950 r. podjął pracę w Państwowych Wydawnictwach Gospodar­czych „Polgos” jako redaktor techniczny. Od 1952 r. pracował w PWG jako redaktor w „Gazecie Handlowej”. Zwolniony został z PWG w drugiej połowie 1953 r.

W październiku 1946 r. podjął studia w Szkole Głównej Handlowej i na Uniwersytecie Warszawskim. SGH ukończył w 1951 r., a studia na UW przerwał po III roku.

W latach 1946–1948 był członkiem PPS, a następnie PZPR. Przez pewien czas pełnił funkcję II sekretarza POP PZPR. Odpowiadał za redago­wanie gazetki ściennej. W grudniu 1951 r. złożył legitymację partyjną. W marcu 1952 r. został skreślony z listy członków PZPR. Powodem było niepodanie pełnych danych o służbie ojca w Policji Państwowej.

W czerwcu 1953 r. pracował na stanowisku redaktora w Polskich Wydaw­nic­twach Gospodarczych „Polgos” i „Gazecie Handlowej”. Na przeło­mie 1953/1954 r. znalazł pracę w redakcji „Kuriera Polskiego”, organie prasowym Stronnictwa Demokratycznego – m.in. pracował jako kierownik Działu Ekonomicznego „Kuriera Polskiego”.

W latach 80. XX w. był członkiem Krajowej Komisji Ruchu Oporu, działającej przy Zarządzie Głównym Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Przez wiele lat pełnił również funkcję przewodni­czącego Środowiska Żołnierzy „Wachlarza”.

Inwigilowany przez organy bezpieczeństwa PRL co najmniej od 1949 r. z powodu kontaktów z zachodnimi dyplomatami, ale także w związku z jego pracą w wydawnictwach. Rozpracowywany był także jako weteran wileńskich środowisk AK. Ostatecznie od 8 lipca 1953 r. zareje­strowany przez Wydział III UBP na m.st. Warszawę jako osobowe źródło informacji (informator) ps. „Wyga”. Celem werbunku było dostarczanie informacji nt. osób zatrudnionych w PWG „Polgos”, a następnie obserwacja byłych członków AK ze środowiska Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej „Wachlarz” i KG AK. We wrześniu 1963 r. został przyjęty w poczet kandydatów do PZPR, w związku z czym został wyeliminowany ze współpracy. Od tej pory aż do ok. 1974 r. przez SB traktowany był jako kontakt operacyjny.

Ponowne ślady współpracy J. Skalskiego z aparatem bezpieczeń­stwa rozpoczynają się w marcu 1980 r. Ich celem było pozyskanie danych o źródłach trudności gospodarczych w niewłaściwych decyzjach, złej organizacji pracy, protekcjonizmie itp. Z organami bezpieczeństwa państwa z przerwami związany był co najmniej do 1983 r.

W 1984 r. był jednym z inicjatorów zorganizowania uroczystości „Koneckiego Września”, a także jednym z pomysłodawców upamiętnienia poległych towarzyszy broni pomnikami – głazami na Ziemi Koneckiej. Od stycznia 1987 r. był członkiem Rady Starszych Środowiska Świętokrzy­skich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt”. Był jednym z orga­niza­torów powtórnych uroczystości pogrzebo­wych por. cc Jana Piwnika „Ponurego” 10–12 czerwca 1988 r.

W uznaniu zasług za upamiętnianie najnowszej historii Ziemi Koneckiej uchwałą Rady Miejskiej w Końskich z 9 sierpnia 1990 r. otrzymał honorowe obywatelstwo Gminy Końskie.

Zmarł w 30 grudnia 1996 r. w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Odznaczenia:

• Order Wojenny Virtuti Militari V kl.
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Krzyż Walecznych (po raz 1 i 2)
• Krzyż Partyzancki
• Medal Wolności i Zwycięstwa 1945
• Medal Za Warszawę
• Medal Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej lat 1941–1945
• Odznaka Grunwaldzka

Źródła:

Archiwum Akt Nowych w Warszawie

• Archiwum środowiska byłych żołnierzy VII Obwodu Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża”

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach

• Archiwum Stowarzyszenia Pamięci Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt”

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie

• Wojskowe Biuro Badań Historycznych

Zbiory Tadeusza Chmielowskiego

• List Tadeusza Chmielowskiego do Zygmunta Kiepasa, Łódź, 9 IX 1987 r.

Opracowania:

• Chlebowski C., Cztery z tysiąca, Warszawa 1983.
• Chlebowski C., Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie, Warszawa 2017.
• Chlebowski C., Wachlarz. Monografia Wydzielonej Organizacji Dywersyjnej Armii Krajowej wrzesień 1941 ‒ marzec 1943, Warszawa 1990.
• Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. M. Jedynak, Kielce –Kraków 2014.
• Jedynak M., Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
• Jedynak M., Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Party­zanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
• Księga pamięci kadetów II Rzeczypospolitej, Warszawa 2001.
• Wroniszewski J. Z., Wroniszewski J. K., Konecki Wrzesień, Końskie 2010.
• Wroniszewski J. Z., Życie w „ciekawych czasach”, Końskie 2009.