Tomasz Ruśkiewicz herbu Wielorad, urodził się 22 listopada 1867 r. w Końskich. Ojciec Ludwik (*1823, †1900), syn Bartłomieja – urzędnika Skarbu Królestwa Polskiego i Katarzyny z d. Zaleszczyńskiej, pracował jako inżynier architekt powiatu koneckiego. Matka Melania (*1830, †1902), z d. Machnicka, była córką Tomasza Machnickiego – podsędka sądu pokoju wydziału spornego i sędziego apelacyjnego powiatu jędrzejowskiego oraz Józefy z d. Waxman.

Tomasz Ruśkiewicz, po ukończeniu w 1885 r. Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach, studiował na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Petersburskiego, uzyskując w 1889 r. dyplom kandydata nauk matema­tycznych. Uczestniczył w tajnej działalności polityczno-oświatowej młodzieży. Był prezesem Zjednoczonego Koła Młodzieży Polskiej w Petersburgu oraz członkiem Tajnego Związku Młodzieży Polskiej (1891-1892). Za działalność patriotyczną więziony był w Petersburgu, a po powrocie do kraju – za udział w organizowaniu w Warszawie obchodu 100. rocznicy Konstytucji 3 Maja – został aresztowany i osadzony
w Cytadeli Warszawskiej (od 14 września 1891 r. do końca 1892 r.), a następnie skazany na 5-letnie wygnanie z kraju i 3-letni dozór policji. W okresie tym uzupełnił studia w dziedzinie elektrotechniki na politechnikach niemieckich w Darmstacie i w Karlsruhe, gdzie w 1895 r. otrzymał dyplom inżyniera elektryka.

Po powrocie do kraju zamieszkał w Warszawie i całe swoje życie poświęcił pracy w przemyśle elektrotechnicznym. Głównym celem działalności zawodowej i społecznej Ruśkiewicza było wypieranie obcych wpływów, poprzez tworzenie polskiego przemysłu elektrotechnicznego (będącego głównie w rękach niemieckich), przeszczepianie na teren Polski najnowszych osiągnięć zachodniej myśli technicz­nej oraz kształcenie polskich fachowców, w tym także kobiet, co było nowością w owych czasach.

Był współorganizatorem i członkiem prezydium Delegacji Elektrotechnicznej, powstałej w 1899 r. przy Sekcji Technicznej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu. Brał udział w organi­zowanych przez tę Delegację wykładach dla kół techników i monterów. Był kierownikiem technicznym fabryki baterii i latarek Tytan (1900). Zorganizował, a następnie prowadził przedsiębior­stwo elektrotechniczne pod nazwą Ruśkiewicz i Godlewski (1901), przekształcone w 1911 r. na Ruśkiewicz, Godlewski i Tyszka, w 1918 r. w Polskie Towarzystwo Przedsiębiorstw Elektrycznych. Przedsiębiorstwo należało wówczas do nielicznych polskich firm elektrotechnicznych i wykonało szereg robót instalacyjnych, m.in. urządzenia elektryczne w Filharmonii Warszawskiej.

W 1895 r. uczestniczył w Zjeździe Inżynierów i Techników w Petersburgu. Podpisał pierwszą odezwę „Komitetu obywatelskiego pomocy dla robotników i ich rodzin pozbawionych środków do życia z powodu strajku w 1905 roku”. Był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych (później: Wolna Wszechnica Polska w Warszawie 1906-1913).

Zorganizował za polskie fundusze, z polskim personelem pierwszą w kraju fabrykę żarówek elektrycznych Cyrkon (1906), która istniała później pod nazwą Zjednoczonej Fabryki Żarówek Tungsram Sp. Akc. Nowością technologiczną fabryki Cyrkon była produkcja żarówek z włóknem metalowym (trwalszym i zużywającym mniej energii elektrycznej), zamiast dotychczas stosowanego włókna węglowego. Był współorganizatorem i pierwszym przewodniczącym zarządu Koła Elektrotech­ni­ków (1907) przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie.

W 1912 r. wybudował i na własny rachunek eksploatował elektrownię w Kielcach i w 1913 r. w Końskich. Konecka Elektrownia obsługiwała miasto w latach 1913-1931. Znajdowała się przy obecnej ulicy Spółdzielczej, w kierunku Iwo Odrowąża. W 1931 r. maszyny i wyposażenie elektrowni zostały sprzedane do miasta Pińsk, na dzisiejszej Białorusi.

W 1921 r. został dyrektorem zarządzającym i członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Elektrycznego, założonego w 1918 r. pod nazwą Polskiego Towarzystwa Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych. Uczestniczył w organizacji fabryk elektrycz­nych w Katowicach i w Warszawie. Był też jednym z założycieli komitetu redakcyjnego wydawnictwa „Przegląd Elektrotechniczny”.

W 1923 r. został prezesem rady Polskiego Związku Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych. W 1925 r. zorganizował i był pierwszym dyrektorem zarządza­jącym spółdzielni „Polskie Elektrownie”. Należał do rady zarządzają­cej Polsko-Holenderskiej Fabryki Lamp Elektrycznych „Philips”.

Przyczynił się do powstania Towarzystwa Wyższych Kursów Handlowych, Towarzystwa Handlowego Wykształcenia Kobiet, Towarzystwa Przemysłowców, Przedsiębiorstw Elektrycznych. Piastował mandat sędziego handlowego.

Tomasz Ruśkiewicz opublikował wiele artykułów i notatek na łamach „Przeglądu Elektrotechnicznego” i „Przeglądu Technicznego”. Zredagował i częściowo sfinansował „Księgę Pamiątkową Kielczan 1856-1904” (1925), w której zamieścił swoje wspomnienia z czasów przyjaźni ze Stefanem Żeromskim w Kieleckim Gimnazjum. Ponadto wydał książkę pt. „Tajny Związek Młodzieży Polskiej w latach 1887-1893” (1926), opublikował też szereg artykułów historyczno-literackich w innych czasopismach polskich.

Tomasz Ruśkiewicz ożenił się w Rydze 31 maja 1895 r. z Heleną Hirszfeld (*1872, †1948), córką Ludwika Maurycego Hirszfelda (*1814, †1876) lekarza anatoma. Była działaczką społeczną, bojowniczką o szkołę polską, długoletnią prezeską Towarzystwa Pierwszych Kolonii Letnich dla Kobiet Pracujących. Małżonkowie mieli troje dzieci:

• Bolesław (*1896, †1938) – inżynier konstruktor lotnictwa, absolwent École Supérieure d’aérodynamique et de Construction Mechanique w Paryżu, pracownik Polskich Linii Lotniczych LOT. Popularyzator wiedzy technicznej w artykułach zamieszczanych na łamach polskich czasopism. Brał udział w kampanii 1918-1921 z 21 Pułkiem Piechoty „Dzieci Warszawy” i walczył w III Powstaniu Śląskim. Odznaczony Krzyżem POW, Odznaką Orląt, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Medalem Niepodległości „Polska swemu Obrońcy”. Był mężem Wandy z d. Ritter – śpiewaczki, pianistki, akompaniatorki i ojcem Hanny Ruśkiewicz-Piliczowej (*1927, †2012), pedagoga i dziekana Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie.
• Tadeusz (*1899, † zmarły w dzieciństwie).
• Zofia (*1904, †1952) – inżynier architekt. Prowadziła własne biuro w Warszawie.

Tomasz Ruśkiewicz zmarł 27 grudnia 1926 r. w Warszawie, na nieuleczalne wówczas zapalenie płuc i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Po śmierci Tomasza Ruśkiewicza – w uznaniu jego zasług – Polski Związek Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych, utworzył Fundusz Stypendialny jego imienia; stypendium przyznawano corocznie studentowi Wydziału Elektrotechnicznego Politechniki Warszawskiej.

Źródła:

• Akta USC Jędrzejów, Warszawa, źródło: [w:] szukajwarchiwach.pl
• Barański J., Kolegiata pod wezwaniem świętego Mikołaja w Końskich. Przewodnik po sacrum, Końskie 2009.
• Księga Pamiątkowa Kielczan 1856-1904, pod red T. Ruśkiewicza, Warszawa 1925.
• Peret–Ziemlańska Z., Hanna Piliczowa (1927–2012). Pożegnanie, „Gazeta Wyborcza Stołeczna” z dn. 09.05.2012.
• Peret–Ziemlańska Z., Bolesław Ruśkiewicz. Wspomnienie (1896-1938), „Gazeta Wyborcza Stołeczna” z dn. 27.03.2006.
• Peret–Ziemlańska Z., Tomasz Ruśkiewicz. Wspomnienie (1867-1926), „Gazeta Wyborcza Stołeczna” z dn. 06.04.2006.
• Ruśkiewicz-Piliczowa H., Tomasz Ruśkiewicz 1867-1926 [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2012/07/tomasz-ruskiewicz-1867-1926.html
• Wywiad z p. Joanną Cortes, prawnuczką Tomasza Ruśkiewicza – październik 2018 r.