Pobocha Anna „Justyna”

Anna Pobocha urodziła się w miejscowości Szarogród[1] (obecnie miasto na Ukrainie, w obwodzie winnickim). Jej ojcem był Piotr Rymarczyk, matką Rozalia Rymarczyk z Zawitowiczów. W dzieciństwie miała ciężkie przeżycia z okresu wojny domowej na Podolu w 1917 r. – straciła wtedy rodziców. Uciekała do Polski razem z ciotką Karoliną Zawołowicz i rodziną dr. Jana Wyleżyńskiego, późniejszego dyrektora szpitala w Końskich. Jeszcze przez wiele lat po tych zdarzeniach, miała lękowe wspomnienia i sny[2].

Najprawdopodobniej w 1925 r. rozpoczęła naukę w Seminarium Nauczy­cielskim w Mariówce k. Przysuchy. Ukończyła je w 1930 r., uzyskując uprawnienia do nauczania języka polskiego. Tuż przed II wojną światową 29 czerwca 1939 r. wyszła za mąż za Piotra Pobochę [3]. Ze związku tego urodziło się dwóch synów: Jerzy (w 1949 r.; po studiach na PAM w Szczecinie, dr nauk medycznych, długoletni wykładowca) i Janusz (ur. w 1953 r., absolwent PAM w Szczecinie, lekarz anestezjolog pracujący długie lata w Szpitalu im. św. Łukasza w Końskich).

Po 1950 r. zaocznie studiowała na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas pracy zawodowej ciągle podwyższała swoje umie­jęt­ności i kwalifikacje, odbywając liczne kursy i szkolenia doskonalące.

Do 1939 r. była nauczycielką Szkoły Podstawowej w Końskich. Podczas wojny, w latach 1940 – 1945 należała do ZWZ, a potem do AK. Z narażeniem życia brała aktywny udział w konspiracji. Została zaprzysię­żona i jako „Justyna”współpracowała m.in. w utworzonej na polecenie Komendy Okręgu ZWZ w Kielcach w początkach 1940 r. przez komendanta Jana Stoińskiego „Górski”,„Brzoza”Komendzie Obwodu ZWZ Końskie z referatem V – łączność. Większość stanowiły w nim kobiety, których zadaniem było przekazywanie meldunków i poczty konspiracyjnej. Była też w składzie referatu VI. Kierował nim student prawa, ppor. Tomir Tworzyański „Borsuk”. Referat ten zajmował się informacją i propagandą. Konspiratorzy prowadzili nasłuchy radiowe, redagowali i powielali komuni­katy, kolportowali prasę lokalną, satyryczne ulotki. Anna Pobocha w miejscu zamieszka­nia miała skrzynkę kontaktową, stąd rozwoziła meldunki i materiały propagan­dowe, m.in. w wózku, którym woziła syna Jerzego. W referacie tym powstawały m.in. odezwy i gazetka „Sprawy Polskie”, przy tworzeniu których pracowała w kole­gium redakcyjnym^[4].

„Justyna” brała udział 8 IV 1941 r. w akcji ostrzegającej nauczycieli, wezwanych zdradziecko do Końskich z całego powiatu, rzekomo na konferencję kierowników szkół powszechnych[5]. Należała też do powstałej w 1943 r. Wojskowej Służby Kobiet. Kierowała sekcją Służby, Informacji i Propagandy, ściśle powiązaną z VI referatem Komendy Obwodu. Po mianowaniu w czerwcu 1944 r. kpt. Jerzego Niemcewicza, ps. „Kłos”, komendantem Obwodu Końskie, nastąpiły też zmiany w jego składzie. Referat VI – informacji i propagandy, po aresztowaniu Bolesława Czajkowskiego, prowadziła Anna Pobocha wraz z Elżbietą Pychyńską, ps.„Wiktoria”i przy pomocy Henryka Pychyńskiego, ps. „Tur”[6].

Podczas wojny Anna Pobocha prowadziła też tajne nauczanie języka polskiego w wynajmowanym pokoju, przy ul. Północnej w Końskich.

Po wojnie uczyła w Szkole Podstawowej nr 1 w Końskich, następnie w latach 1947-1962 języka polskiego w Liceum Pedagogicznym w Końskich. Pisała wiersze, m.in. w czasie okupacji, gdy życie i powrót męża z interno­wania na Węgrzech nie był pewny.

Przez cały okres pracy nauczycielskiej była niezwykle zaangażo­wana w nauczanie języka polskiego, wykształciła wielu nauczycieli polonistów. Pod koniec życia zmagała się z ciężką chorobą. Przerwała leczenie w szpitalu w maju 1962 r., ponieważ „były matury”.

Zmarła nagle 16 czerwca 1962 r., podczas wojewódzkiej konferencji kuratoryjnej[7]. Spoczywa wraz z mężem na cmentarzu parafialnym w Końskich.

Była aktywną działaczką kulturalno-oświatową, odznaczoną Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Pozostała we wdzięcznej pamięci uczniów. W wydanej w 1995 r. okolicznościowej publikacji z okazji 35. rocznicy matury jej wychowankowie m.in. napisali: Ocalić od zapomnienia serce Matki. Tak, Matki, bowiem dla nas wszystkich była nie tylko wspaniałą Nauczycielką – Polonistką. Okazywała nam matczyną miłość. Jej lekcje pełne były Ojczyzny, poetyckich uniesień i niepowta­rzalnego uroku. Każda lekcja, każde spotkanie z Nią – to był koncert dla duszy, dla wzruszających przeżyć, dla kształtowania naszych postaw. Żyła przedmiotem, czyli językiem polskim, ale rozumiała także tych, którzy polotu polonistycznego nie posiadali. Bo Jej serce przepełnione było miłością. Emanowała ciepłem, życzliwością i serdecznością… W klasie maturalnej otrzymaliśmy nakaz moralny: „Macie być w pierwszej kolejności ludźmi wielkiego serca i doskonałymi nauczycielami”. Gdyby to było możliwe, przyznalibyśmy polonistce z krwi i kości, cudownej Nauczycielce – Wychowawczyni – Medal Serca [8].

Wyrazem szacunku dla niej było też m.in. spotkanie w 2005 r. jej wycho­wan­ków, absolwentów Liceum Pedagogicznego w Końskich oraz upamiętnia­jący ją wiersz jej ucznia Eugeniusza Parady Pamięci mojej wychowawczyni:

Taką mi była Anna Pobochowa

Na co dzień tylko Pani Profesorka.

A pod tym mianem serce pedagoga

i żywej księgi oświaty autorka.

Wielkiej odwagi w cywilu żołnierzem,

w tajnych kompletach narażała życie.

Polskę wnosiła w umysły młodzieży,

Czym walkę z wrogiem prowadziła skrycie.

Dla uczniów matką, życia przewodnikiem.

Wiedziała, kiedy zganić, kiedy chwalić.

W troskach osłoną, w błędach spowiednikiem,

by ducha wesprzeć, od zguby ocalić.

Wzór macierzyństwa, świętej cierpliwości.

Takt pedagoga, pokłady tkliwości.

Troskliwa matka, dla synów ostoja.

Wychowawczyni i twoja i moja [9].

---

^[1] Akt zgonu z USC w Końskich.

^[2] Informacje podane przez syna Jerzego Pobochę.

^[3] Akt zawarcia małżeństwa z USC w Końskich.

^[4] Sasal–Sadowska H. W poszumie lasów koneckich. Tajne nauczanie, walka, martyrologia nauczycieli i młodzieży w powiecie koneckim w okresie okupacji 1939-1945, Kraków-Wrocław 1983, s. 101, 102.

^[5] Tamże, s. 137.

^[6] Tamże, s. 193.

^[7] Ze wspomnień syna Jerzego Pobochy.

^[8] Państwowe Liceum Pedagogiczne w Końskich, Końskie 1995, ze zb. A. Ścisłowicza.

^[9] Absolwenci Liceum Pedagogicznego w Końskich , Rocznik 1958/59, Końskie 1997, ze zb. A. Ścisłowicza.

Źródła:

• Akta USC Końskie.
• Anna Pobocha. Nota biograficzna, syn Jerzy Pobocha (lipiec 2018) w zbiorach autora.
• Państwowe Liceum Pedagogiczne w Końskich, Końskie 1995, w zbiorach A. Ścisłowicza.
• Sasal-Sadowska H., W poszumie lasów koneckich. Tajne nauczanie, walka, martyrologia nauczycieli i młodzieży w powiecie koneckim w okresie okupacji 1939-1945, Kraków-Wrocław 1983.