Niedzielski Karol „Murzyn”, „Dobosz”

Syn Andrzeja i Ewy z d. Domagała, urodzony 1 listopada 1907 r. w Niekłaniu Wielkim. Był prawnukiem powstańca styczniowego, który – według legendy – uciekając przed carskimi wojskami pozostawił hr. Platerowi w Niekłaniu Wielkim trzech synów. Jednym z nich był ojciec Karola – Andrzej. Ojciec pracował jako dekarz.

Karol ukończył Szkołę Powszechną w Niekłaniu Wielkim. Od 1 wrze­śnia 1921 r. uczył się w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. św. Stanisława Kostki w Końskich. W maju 1927 r. zdał maturę typu humanistycznego. Po maturze podjął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.

W 1930 r. powołany został do czynnej służby wojskowej. W stopniu strzelca z cenzusem skierowano go do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, w której uczył się od 16 sierpnia 1930 r. do 27 czerwca 1931 r. Ukończył ją z wynikiem „zupełnie dobrym” z lokatą 35/79 w stopniu tytularnego plutonowego podchorążego rezerwy piechoty. Praktykę dowód­czą od 13 czerwca do 23 lipca 1932 r. odbył w 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego w Wilnie.

W kolejnych latach odbywał cykliczne ćwiczenia rezerwistów w 6 pp Leg. (1933) i 72 Pułku Piechoty im. Dionizego Czachowskiego w Radomiu (1936, 1937, 1938). Po ćwiczeniach 16 września 1933 r. został awanso­wany na sierżanta podchorążego rezerwy piechoty. Następnie mianowany został podporucznikiem rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 r. i 524 lokatą.

Po odbyciu służby wojskowej i ukończeniu studiów w SGH, powrócił do rodzinnego Niekłania, gdzie znalazł pracę jako „urzędnik prywatny” (odpowiadał m.in. za prowadzenie kartoteki ubezpieczeń społecznych) w biurze Zakładów Ostrowieckich w Niekłaniu Wielkim. Ze względu na miejsce zamieszkania otrzymał przydział mobilizacyjny do 72 pp stacjo­nującego w Radomiu.

Poza pracą zawodową zajmował się również działalnością poli­tyczną i społeczną. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. Założył w Niekłaniu oddział Związku Strzeleckiego „Strzelec” oraz Koło Związku Rezerwistów RP. Wspólnie z inż. Dąbrowskim (imię nieustalone) organizo­wał także pracę Ochotniczej Straży Pożarnej. Wygłaszał odczyty, założył teatr amatorski. Pomimo dużej aktywności, znalazł czas na życie prywatne. Ożenił się z Marią z domu Sroką (1912–1992) z Niekłania. Miał z nią trzech synów (m.in. Andrzeja).

W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. w szeregach 72 pp. Po klęsce do domu powrócił 4 lub 5 października 1939 r. Niemal od początku aktywnie włączył się w działalność konspiracyjną. Gromadził broń, ekwipunek, amunicję. W dniu Święta Niepodległości 11 listopada 1939 r. w willi Maciejewskich w Czarnieckiej Górze złożył przysięgę i został przyjęty do Służby Zwycięstwu Polski. Zaprzysiężony został przez kpt. Jana Stoińskiego „Brzozę”, komen­danta koneckiego obwodu SZP.

Przez ponad 3 lata był jednym z organizatorów akcji dywersyjnych realizo­wanych przez placówkę ZWZ–AK w Niekłaniu. Na swoim koncie żołnierze mieli m.in. rozbrojenie posterunku Policji Polskiej w Niekłaniu, zatrzymanie samochodu z niemieckimi żandarmami pod Ruskim Brodem, osłonę oddziału dywersyjnego z Końskich w czasie ataku na baterię przeciwlotniczą w Czarnieckiej Górze, a także zdobywanie z niemieckich pociągów żywności i broni.

Niedzielski do 31 marca 1943 r. był dowódcą placówki SZP, a następnie ZWZ i AK krypt. „Anzelma”, „Niemen” w Niekłaniu Wielkim. Tego dnia w wyniku doniesienia konfidenta w konspirację niekłańską uderzyło Gestapo, aresztując kilkanaście osób. Rozbito siatkę konspira­cyjną placówki. „Dobosz” był „spalony”. Dowództwo placówki przekazał ppor. Teofilowi Szotowi „Kretowi”. Sam zaś zdecydował się na przejście do oddziałów dywersyjnych organizujących się w rejonieSkarżyska-Kamiennej. Razem z innymi zdekonspirowanymi żołnierzami w grupie pod dowódz­twem kpr. Józefa Domagały „Wilka” trafił do Michniowa. Oddział „Wilka” stał się zalążkiem Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Ppor. Karol Niedzielski został zaś kwatermistrzem oddziału, który w czerwcu 1943 r. został przez por. cc Jana Piwnika „Ponurego” sformowany w II Zgrupowanie.

Karol Niedzielski przeszedł cały szlak bojowy II Zgrupowania. Znając doskonale warunki na Ziemi Niekłańskiej, po rozdzieleniu Zgrupo­wań na trzy samodzielne oddziały, II Zgrupowanie „Robota” zostało tam skierowane, w Lasy Niekłańskie, gdzie we wszystkich okolicznych wsiach znajdowali się ludzie oddani „Doboszowi”. Dzięki pomocy miejscowej konspiracji zgrupowanie otrzymywało stałe dostawy żywności. Nie musiało także wysuwać dalekich ubezpieczeń, które przejęli obserwatorzy z okolicz­nych placówek. Pozwoliło to „Robotowi” na skupie­nie się na działalności dywersyjnej, co zaowocowało wieloma znanymi do dziś akcjami.

Poza wspólną walką z niemieckim okupantem „Dobosza” i „Robota” połą­czyły także więzy rodzinne. Jesienią 1943 r. ppor. Waldemar Szwiec (używający także pseudonimu „Jakub”) został ojcem chrzestnym syna Karola i Marii – Bolesława Jakuba Karola. Bolesław nie miał jednak szansy poznać ani ojca, ani chrzestnego. 14 października 1943 r. podczas obławy w Wielkiej Wsi zginęli ppor. „Robot” i 4 jego żołnierzy. Karol Niedzielski próbował wymknąć się z obławy, lecz został złapany. Po śledztwie w kieleckim więzieniu wraz z 14 innymi więźniami został rozstrzelany 13 grudnia 1943 r. w lesie pod Łopusznem.

Po wojnie Niedzielski został ekshumowany, a doczesne szczątki zostały złożone na cmentarzu parafialnym w Niekłaniu Wielkim.

Na wniosek lokalnej społeczności, dokładnie 50 lat po jego zaprzysiężeniu w szeregach Służby Zwycięstwu Polski, 11 listopada 1989 r. ppor. Karol Niedzielski „Dobosz” został patronem Szkoły Podstawowej w Niekłaniu Wielkim.

Odznaczenia:

• Krzyż Walecznych 
• Krzyż Armii Krajowej
• Medal Wojska po raz 1, 2, 3 i 4

Źródła:

Archiwum Państwowe w Kielcach

• Starostwo Powiatowe Koneckie

Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie

• Akta personalne Karola Niedzielskiego

Okręgowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Krakowie

• sygn. Ds. 148/69, Akta podręczne śledztwa w sprawie pacyfikacji Wielkiej Wsi 17 II 1943 r., 

Opracowania:

• Dobrut Z., Ocalmy od zapomnienia. Zbiór wspomnień autorskich, Kielce 2005.
• Łukasiak J., Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty, Pruszków 2003.
• Chlebowski C., Cztery z tysiąca, Warszawa 1981, 1983.
• Chlebowski C., Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie, Warszawa 2017.
• Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
• Jedynak M., Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Party­zanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.