Henzell Władysław „Bolesław”, „Aleksander”, „Oleg”

Urodził się 20 czerwca 1905 r. w Wilnie. Ojciec Wiktor był podpułkownikiem armii carskiej, pułkownikiem Wojska Polskiego. Matka Aleksandra z d. Giejsztor. Miał trójkę rodzeństwa: Jerzego, Marię – zamężna Anasiewicz, Annę – zamężna Komecka.

Od 1914 r. mieszkali w głębi Rosji, w mieście Orzeł. Latem 1917 r. wraz z rodziną wrócił do Wilna, skąd dziadek J.B. Giejsztor zabrał ich do majątku Wierbiliszki k. Kowna. Następnie przeprowadzili się do Wilna, a w lipcu 1920 r. zostali ewakuowani do Warszawy. W październiku 1920 r. rodzina przeniosła się do Lublina, gdzie Władysław Henzell wstąpił do Państwowego Gimnazjum im. S. Staszica, które ukończył w 1927 r. 

W latach 1927-1928 odbył przeszkolenie unitarne w Szkole Podcho­rążych Piechoty w Różanie n. Narwią, a następnie wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie k. Ostrowi Mazowieckiej. Szkołę ukończył 15 sierpnia 1930 r. w stopniu podporucznika. Został przydzielony do odbycia stażu oficerskiego na stanowisku dowódcy plutonu w 69 pp w Gnieźnie. W styczniu 1933 r. został awansowany do stopnia porucznika. Rozkazem nr 29 z 4 maja 1935 r. Ministerstwa Spraw Wojskowych przeniesiony został do Baonu Korpusu Ochrony Pogranicza „Dawidgródek” stacjonującego w miejscowości Dawidgródek (pow. stoliński, woj. poleskie), a jesienią 1936 r. do Baonu KOP Borszczów (woj. tarnopolskie). Do stopnia kapitana awansowany został 19 marca 1939 r. Do mobilizacji w 1939 r. był dowódcą kompanii ckm w Baonie KOP Borszczów, a od sierpnia 1939 r. dowódcą 1 kompanii ckm III baonu KOP w składzie 163 pp rez. z 36 DP. 

W okresie od 2 do 8 września 1939 r. wziął udział w działaniach wojennych na Ziemi Koneckiej. Dowodził 3 kompanią ckm 163 pp rez. w składzie 36 DP rez. Uczestniczył w Bitwie pod Kazanowem 7 września 1939 r., kierując kompanią ckm i podległym mu plutonem moździerzy. 

Po wycofaniu się na wschód, po walkach w rejonie Zbijowa, wraz z grupą żołnierzy przeszedł Wisłę na północ od Puław i przez Lublin 16 września dotarł do Chełma. Tam został dowódcą kompanii strzeleckiej 8 pp Legionów w zgrupowaniu 3 DP Leg. Od 21 września 1939 r. dowodził strażą tylną płk. Stanisława Tatara. 

Kampanię wrześniową zakończył 23 września 1939 r. Tego dnia w bitwie pod Suminem w rejonie Tomaszowa Lubelskiego został ciężko ranny i w wyniku obrażeń stracił oko. Zabrany został przez Armię Czerwoną i trafił do 604 szpitala wojennego we Lwowie, który opuścił w kwietniu 1940 r. Ostrzeżony przed aresztowa­niem udał się wraz z rodziną przez Bug do Lublina. Tam, w Szpitalu PCK, w czerwcu 1940 r. został zoperowany i podjął dalsze leczenie, jednak szpital opuścił jako inwalida wojenny. 

Podczas okupacji niemieckiej przebywał m.in. w Lublinie, gdzie działał w konspiracji niepodległościowej ZWZ-AK. Od 1942 r. działał w wojskowej Służbie Ochrony Powstania na terenie Obwodu ZWZ-AK Lublin-Miasto, pod pseudoni­mami „Bolesław”, „Aleksander” i „Oleg”.

Po wojnie zamieszkał w Poznaniu. Do emerytury pracował w banku PKO. Był członkiem Środowiska Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej „Knieje” w Poznaniu (Okręg Wielkopolska). W końcu lat 80. XX w. został mianowany do stopnia mjr. Wojska Polskiego. 

Między innymi z jego inicjatywy w pierwszą niedzielę września na terenie Końskich i Kazanowa zaczęły odbywać się uroczystości patriotyczne związane z rocznicą bitwy pod Kazanowem. Obchody te, o charakterze oficjalnym, przebie­gały pod patronatem organizacji kombatanckiej, ale z powodu ich częściowo religijnego charakteru, jako niewygodne dla ówczesnych władz, przeszły pod patronat Kościoła. Odbywały się one na cmentarzach, gdzie spoczywali polegli i na placu przy Kolegiacie św. Mikołaja w Końskich, gdzie ceremonię wieńczyła uroczysta msza św. polowa. 

W połowie lat 80. zakres uroczystości został rozszerzony o obchody rocznicy opanowania Końskich przez partyzantów AK ze Zgrupowania „Robota”. Dodatkowo obchody nabrały wyższej rangi poprzez udział artystów scen warszawskich. 

Rada Miejska I kadencji w Końskich w 1990 r. przekształciła uroczystości kombatanckie w patriotyczne święto. Major Władysław Henzell, dopóki pozwalało mu na to zdrowie, zawsze uczestniczył w tych obchodach.  W 1969 r. brał udział w imieniu byłych żołnierzy 36 DP rez. w odsłonięciu pomnika na polu bitwy w Kazanowie. 

Z jego inicjatywy w sierpniu 1981 r. została wmurowana w kościele pw. św. Mikołaja w Końskich tablica pamiątkowa poświęcona poległym żołnierzom 36 DP rez. oraz oddziałów 7 DP.

Ożenił się z Cecylią z d. Wojdalińską (*1909, †1984). Z wykształcenia była pielęgniarką. Nie pracowała w zawodzie. Zmarła w Bydgoszczy. Małżonkowie mieli córkę Zofię (*1934, †2014; zamężna Romańska), która była lekarzem stomatologiem.                     

Władysław Henzell zmarł 16 marca 2002 r. w Bydgoszczy i tam został pochowany.

Odznaczenia:

• Krzyż Virtuti Militari V klasy
• Krzyż Partyzancki

Uchwałą Nr IV/27/90 Rady Miejskiej w Końskich z dnia 9 sierpnia 1990 r. Władysław Henzell otrzymał honorowe obywatelstwo Gminy Końskie.

Źródła:

• ig, Major Władysław Henzell ps. „Bolesław”, Aleksander”, „Olek”, „Gazeta Konecka”, 1993, nr 35.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 1, Mieszkańcy Końskich w Kampanii Wrześniowej, Końskie 2004.
• O Niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939, oprac. M. Jabłonowski, Warszawa-Pułtusk 2001.
• Polak B., Henzell Władysław, [w:] Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945, T. 3, cz. 1, Koszalin 1997.
• Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Warszawa 2006.
• Żelewski H., Dzieje bojowe 8 Pułku Piechoty Legionów w walkach obronnych 1939 r., Lublin 1984.
• „Dziennik Personalny” 1935.04.18, R. 16, Nr 6 [w:] Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, źródło: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=56682&tab=3
• „Rocznik oficerski 1932” [w:] Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, źródło: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F59691%2Fdirectory.djvu
• Honorowy Obywatel Miasta i Gminy Końskie – Mjr. Władysław Henzell ps. „Polesław”; „Aleksander”; „Oleg”, [w:] Miasto i Gmina Końskie, źródło: http://umkonskie.pl/wladyslaw-henzell/
• KW, Kazanów, Karolinów, Końskie – groby żołnierzy 1939 i partyzantów. Anna Kubiak – opiekunka grobów, dzielna kobieta, [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2012/08/kazanow-karolinow-konskie-groby.html
• Łaszczewski T., Lubelszczyzna – 1939, [w:] stankiewicze.com, źródło: http://archive.is/VEEz4
• Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Okręg Wielkopolska, źródło: http://akwielkopolska.pl/index/index/szzak/90,2002,647,0,2__49_,Strona1,1.html
• Wywiad z p. Krystyną Romańską–Gocką, wnuczką mjr. Wł. Henzella – listopad 2018.