Górka Zofia „Aka”, „Gabriela”

Urodziła się 18 marca 1894 r. w Przysiekach k. Krakowa. Ojciec Andrzej Talapka był wyższym urzędnikiem kolei austriackiej i pracował jako naczelnik stacji w Przysiekach, następnie został służbowo przeniesiony do Krakowa.

W 1914 r. ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Krakowie i podjęła pracę nauczycielki. Maturę zdała eksternistycznie w 1916 r. i rozpoczęła studia lekarskie na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W wyniku działań wojennych musiała jednak przerwać studia. Została powołana do Kompanii Zapasowo-Sanitarnej nr 5 w Krakowie, pełniąc funkcję pielę­gniarki przy szczepieniach ludności zagrożonej durem brzusznym.

W 1919 r. zawarła związek małżeński z Zygmuntem Górką, doktorem medycyny. W lipcu 1920 r., pracując w Zakładzie Chemii Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zgłosiła się ochotniczo do Wojskowej Służby Pomocniczej. W marcu 1921 r. została bezterminowo urlopowana w stopniu porucznika WP i wraz z mężem wyjechała do Poznania.

W 1923 r. ukończyła studia medyczne na Uniwersytecie w Poznaniu. Została zatrudniona jako starsza asystentka w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej w Poznaniu. W styczniu 1925 r. podjęła pracę w Ubezpie­czalni Społecznej w Poznaniu w charakterze lekarza specjalisty chorób skórno-wenerycznych. Pracowała tam do wybuchu II wojny światowej.

We wrześniu 1939 r. przeniosła się z dziećmi do Końskich, gdzie jej mąż w 1938 r. objął stanowisko dyrektora Szpitala Powiatowego i ordynatora Oddziału Chirurgicznego. Zofia z rodziną zamieszkała na terenie koneckiego szpitala.

Od początku wojny Zofia i Zygmunt Górka udzielali pomocy i schronienia potrzebującym, a dzięki znajomości języka niemieckiego załatwiali dla szpitala dodatkowe przydziały żywności i leków. Doktor Zygmunt Górka sprowadził do koneckiego szpitala siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Służebniczek z Leska, które prowadziły administrację, laboratorium szpitalne oraz pracowały jako pielęgniarki i instrumentariuszki na sali operacyjnej. Zgodnie z zarządzeniem Niemców siostry zakonne prowadziły „Księgę chorych”. W koneckim szpitalu były dwie księgi: oficjalna i fikcyjna. W księdze fikcyjnej, przeznaczonej dla okupanta siostry wpisywały fałszywe rozpoznanie choroby i nieprawdziwe dane pacjenta (chodziło o partyzantów). Księga oficjalna była prowadzona przez siostry bardzo starannie. Doktor Zygmunt Górka zmarł 11 grudnia 1941 r. w wyniku zakażenia po nacięciu ropnia choremu na dyfteryt Niemcowi.

W swej relacji lek. med. Stanisław Zasacki ps. „Sobota”, który jako student czwartego roku medycyny został zatrudniony w szpitalu wspomina: dr Zofię Górkę poznałem w 1939 r., gdy po zakończeniu kampanii wrześniowej zacząłem pracować w szpitalu w Końskich. Dr Górka nie pracowała wówczas zawodowo, zajmując się wychowywaniem czworga dzieci i gospodarstwem domowym. W lecie 1940 r. okupanci hitlerowscy, bynajmniej nie w trosce o dobro polskiej ludności, ale o własną skórę, postanowili powiększyć oddział zakaźny, przeznaczając na ten cel budynek, który przez wiele lat mieścił łaźnię, a potem był zajęty na mieszkania pracowników PKU. Oddział ten objęła dr Zofia Górka. Po śmierci męża kierownika szpitala, na nią spadła wyłączna troska o rodzinę obok zajęć zawodowych. Mimo tak ciężkich przeżyć zachowała równowagę duchową i pracowała z całym poświęceniem zawodowo.

Już w tym okresie dr Zofia Górka była zaangażowana, choć niefor­malnie, w pracach konspiracyjnych jako lekarz, opiekując się dziewczętami będącymi w szpitalu na przeszkoleniu sanitarnym oraz zasilając konspira­cyjne punkty sanitarne w środki farmakologiczne i opatrunkowe.

Została zaprzysiężona przyjmując pseudonim „Gabriela”, następnie występo­wała pod pseudonimem „Aka”. W lutym 1943 r. w Komendzie Obwodu AK Końskie został wydzielony samodzielny referat Wojskowej Służby Kobiet (WSK). Na czele służby sanitarnej stała por. dr Zofia Górka, która aktywnie włączyła się do pracy, szkoląc sanitariuszki oraz udzielając pomocy lekarskiej. Szkolenie odbywało się również w jej mieszkaniu. Zostało przeszkolonych 36 kobiet oraz wyposażonych w torby sanitarne o wymaga­nym zestawie leków i środków opatrunkowych.

Ponieważ Niemcy panicznie bali się chorób zakaźnych i omijali szpitale zakaźne, dr Górka umieszczała na swoim oddziale rannych i chorych członków konspiracji, lecząc ich z wielkim poświęceniem i ryzykiem. Doktor „Aka” leczyła rannych partyzantów w lesie i wyposażała oddziały leśne w leki i sprzęt sanitarny. Fikcyjnymi zaświadczeniami lekarskimi ratowała zagrożonych członków konspiracji. Żołnierze innych ugrupowań jak AL [Armia Ludowa] czy BCh [Bataliony Chłopskie] byli również przez nią leczeni. Ci, którzy korzystali z jej pomocy nazywali ją „Mateczką”.

Do końca życia służyła ludziom swoją pomocą lekarską, pracując jako dermatolog w Ośrodku Zdrowia i Przychodni PKP w Chrzanowie.

Była żoną Zygmunta Górki (28 III 1894 – 11 XII 1941), doktora medycyny (chirurg–urolog). Mieli czworo dzieci: Krystyna Górka-Kinsner (ur. w 1923 r., w czasie wojny ps. „Promień”, „Genka”, instruktorka sanitarna WSK, uczestniczka Powstania Warszawskiego w Śródmieściu. Ukończyła studia lekarskie na Uniwersytecie Jagiellońskim), Andrzej (ur. 5 VIII 1925 r. – zm. 10 VI 1944 r., ppor. AK, ps. „Kostka”, poległ pod Smarkowem); Zygmunt Wincenty (ur. 19 VI 1927 r., ps. „Żak”, „Zawrat”, jako łącznik pomagał partyzantom, uczestnik Powstania Warszawskiego na Żoliborzu, dostał się do niewoli, przebywał w obozie jenieckim w Altengrabow w Niemczech w okresie od października 1944 r. do maja 1945 r. Lekarz specjalista II stopnia z chirurgii ogólnej i torakochirurgii, profesor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego); Tomasz (1938-2015; lekarz dermatolog).

Zofia Górka zmarła na białaczkę 5 grudnia 1957 r. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Końskich obok męża Zygmunta i syna Andrzeja.

Przyznane odznaczenia i wyróżnienia:

• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (1944)

Źródła:

• Garbacz J., Porucznik lekarz Zofia Górka ps. „Gabriela”, „Aka” – na tle organizacji i działalności konspiracyjnej służby sanitarnej Armii Krajowej, „Tygodnik Konecki” 1998, nr 52.
• Kacperski B., Dr medycyny Zosia Górka, „Konecki Wrzesień”, 1998, nr 3.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939-1945.Cz. 4, Konspiracja konecka 1943-1945, Końskie 2006.
• Madej J., Sosnowski Z., Szkic historii chirurgii w Końskich [w:] Z dziejów chirurgii regionu świętokrzyskiego, Kielce 2006.
• Sasal-Sadowska H., W poszumie lasów koneckich. Tajne nauczanie, walka, martyrologia nauczycieli i młodzieży w powiecie koneckim w okresie okupacji 1939-1945. Kraków-Wrocław 1983.
• Kacperski B., Dr medycyny Zofia Górka [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2014/08/dr-medycyny-zofia-gorka.html#more
• Ziaja K., Zygmunt Górka — lekarz, chirurg, nauczyciel, wychowawca i skromny człowiek, „ Chirurgia Polska”, 2011, nr 13, 1, 1-4, źródło: https://journals.viamedica.pl/chirurgia_polska/article/viewFile/28787/23552
• Zygmunt Wincenty Górka ,,Żak”, ,,Zawrat”, [w:] Archiwum Historii Mówionej, źródło: https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zygmunt-wincenty-gorka,3122.html