Biograficzny Internetowy Słownik Ziemi Koneckiej

Durek Wojciech Aleksander (1888-1951)

Urodził się 23 marca 1888 r. we wsi Mała, pod Ropczycami. Był synem Franciszka i Marii z Magierów. Już od wczesnego dzieciństwa wykazywał uzdolnie­nia artystyczne w dziedzinie rzeźby i rysunku. Ukończył Szkołę Zawodową Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, wyższą Państwową Szkołę Przemysłową w Krakowie, a następnie Szkołę Artystyczną w Laas (w Tyrolu). Studia artystyczne kontynuował do 1911 r. w Accademia di Belle Arti w Mediolanie. Poznał tam rzeźbiarzy pracujących w tzw. sztucznym kamieniu, od których przejął technikę i jako pierwszy w Polsce rzeźbił prawie wyłącznie w tym materiale. Tajniki rzeźby w kamieniu poznawał także w Monachium i Wiedniu – w ośrodku Wiener Kunstgewerberschule. Odbył również praktykę rzeźbiarską w Grazu (1915).

Po 1918 r. Wojciech Durek osiedlił się w Toruniu, gdzie działał w miejscowej Konfraterni Artystów. Przez pewien czas prowadził tam wspólną pracownię z zaprzyjaźnionym artystą Ignacym Zelkiem, z którym współpracował przy różnych projektach rzeźbiarskich. Pracownia, czyli atelier „Rzeźba”, mieściła się przy ul. Sukienniczej i oferowała klientom m.in. „projekty i wykonanie wszelkich urządzeń wnętrz kościelnych, jak: ołtarze, feretrony, figury świętych, witraże, obrazy olejne, polichromie itd., figur przydrożnych, rzeźb rodzajowych, jak: ozdób do ogrodów, sztukaterii itp. oraz grobowców w sztucznym kamieniu, granicie i marmurze”.

Pod koniec lat 20. Wojciech Durek opuścił Toruń i przeniósł się do Warszawy, a w 30. latach XX w. przeprowadził się do Kielc.

Durek wielokrotnie prezentował publicznie swoje prace. Wystawy miał m.in. w Krakowie (1920), Warszawie (1920), Toruniu (1922, 1928), Bydgoszczy (1924), Lublinie (1931), Kielcach (1945, 1949). Wystawa krakowska z 1920 r., zorganizowana przez miejscowe Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, była pierwszym krajowym pokazem jego prac malarskich i rzeźbiarskich (zaprezento­wał cztery obrazy oraz pięć rzeźb, w tym dwie płaskorzeźby) i spotkała się z przychylnymi głosami krytyki.

Wojciech Durek dekorował wnętrza kościelne, malował portrety i sceny religijne. Zajmował się również medalierstwem – uzyskał III nagrodę w konkursie na medal pierwszego Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej po odzyskaniu niepodległości.

Był rzeźbiarzem niezwykle utalentowanym, artystą reprezentującym nurt symbolizmu i neorealizmu. Tworzył głównie rzeźby pomnikowe i o tematyce religijnej, realizowane najczęściej w betonie, ale wykonywał też prace w drewnie, stiuku, marmurze i brązie. Wywodząc się z mediolańskiej szkoły Medardo Rosso, przyjmował założenia teoretyczne tego twórcy, wyrażające się m.in. we frontal­ności prac monumentalnych, narzucającej centralny punkt widzenia.

Był autorem licznych prac, z których tylko część się zachowała. Do najważ­niejszych prac artysty należą m.in.: pomnik żołnierzy 8. Toruńskiego Pułku Saperów (1923 r.), grupy rzeźbiarskie w parku opackim w Oliwie (1937 r.), pomnik Pamięci pomordowanych w 1939 r. w Chełmży (1945 r.). Artysta wykonał także wszystkie rzeźby dla kościoła seminaryjnego w Ołtarzewie.

Warto dodać, że Wojciech Durek był twórcą polskiej wersji pomnika Chrystusa Króla, wzorowanej na 30-metrowej figurze górującej nad Rio de Janeiro. Inicjatorem usytuowania monumentu (o wysokości 17 m i rozpiętości ramion 8 m) w rodzinnej miejscowości rzeźbiarza był miejscowy proboszcz, ksiądz Józef Kuczka. Betonowa figura ustawiona została w 1937 r. na najwyższym wzgórzu w pobliżu wsi Mała, koło Wielopola Skrzyńskiego.

Zaraz po wojnie, za sprawą ks. Antoniego Ręczajskiego, rzeźbiarz trafił do Końskich i wystawił tutaj pomniki: Kościuszki, Wdzięczności, Chrystusa i Partyzantów oraz trzy płaskorzeźby: Chrystusa z owczarnią – tympanon nad głównym wejściem do koneckiej kolegiaty, postać ks. Kazimierza Sykulskiego oraz na ścianie frontowej plebanii – Chrystusa podającego rękę młodemu człowiekowi.

Tematyka rzeźb wykonanych przez W. Durka była sprzeczna z propagandą ówczesnych władz komunistycznych. O to, aby „sprawa przeszła” i nie powodowała konsekwencji a rzeźby pozostały, zabiegał wspomniany proboszcz z kościoła św. Mikołaja – dr A. Ręczajski, przy okazji członek Zarządu Miejskiego.

W Końskich znajduje się jeszcze jeden pomnik wykonany przez W. Durka – jest to okazały nagrobek rodziny Świerczyńskich na cmentarzu parafialnym.

W tym czasie rzeźbiarz został zaangażowany również w pobliskim Łopusznie, gdzie pozostawił po sobie w miejscowym kościele ołtarze i stacje drogi krzyżowej.

Durek miał żonę Marię i troje dzieci: córki Wandę i Michalinę oraz syna Stanisława.

Wojciech Durek zmarł na zawał serca w Szpitalu św. Łazarza na Woli w Warszawie 27 czerwca 1951 r. Pochowany został na pallotyńskim cmentarzu w Ołtarzewie.

Obecnie prace artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu, Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i w Muzeum Teatralnym w Warszawie.

Źródła:

  • Ludwikowska B., Parafia konecka w zarysie [w:] Końskie. Zarys dziejów, pod red. M. Wikiery, Końskie 1998.
  • Przybyszewski K., Toruński Słownik Biograficzny, t. 7, Toruń 2014.
  • Durek Wojciech Aleksander [w:]  e-wietor.pl, źródło:  http://e-wietor.pl/durek-wojciech-aleksander/
  • Wojciech Aleksander Durek [w:]  naukowy.pl, źródło: http://encyklopedia.naukowy.pl/Wojciech_Durek
  • Wojciech Durek [w:] Liber mortuorum. Księga zmarłych polskich pallotynów i pallotynek, źródło: https://libermortuorum.pl/zmarli.php?biograf=569
  • Wojciech Durek [w:] Miejscowość Mała, źródło: http://www.miejscowosc-mala.pl/durek-wojciech/
  • Wojciech Durek [w:] wikipedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Durek
Autor: Wikiera Anna