Czerwiński Bolesław „Kalina”, „Wir”

Urodził się 16 czerwca 1913 r. w Ostrowcu (pow. opatowski). Uczeń koneckiego gimnazjum, które ukończył w 1934 r. jako wychowanek Aleksandra Orłowskiego. Przed wojną mieszkał w Bielsku.

W 1937 r. mianowany podporucznikiem piechoty służby stałej ze starszeństwem z dniem 1 października 1937 r. Służył w 3. Pułku Strzelców Podhalańskich. W kampanii wrześniowej dowódca komp. ppanc. 202 pp rez. Armii Kraków. Dostał się do niewoli, przebywał w więzieniu w Krakowie i obozie w Łobzowie. Uzyskaw­szy zwolnienie, jako cywil ukrywał się w Lachowicach, pracował też w tartaku w Żywcu.

W grudniu 1940 r. wrócił do Końskich, gdzie wstąpił do konspiracji. Miał pseudonimy „Kalina”, „Wir”. Został zaprzysiężony przez Maksymiliana Szymańskiego „Relampago”, rozpoczynając pracę jako dowódca kompanii miejskiej dowodząc 3 plutonami pierwszego rzutu i 2 rezerwy. Autor planu opanowania miasta, który otworzył mu drogę do objęcia funkcji komen­danta miasta. Został powołany na to stanowisko 19 lipca 1941 r. i pełnił je do czerwca 1942 r. W listopadzie 1941 r. pod jego komendą znajdowały się też placówki Gowarczów i Sworzyce; pełnił też wtedy funkcję zastępcy referatu III koneckiej komendy obwodu. W 1941 r. w miejscowej modelarni urządził punkt produkcji fałszywych dokumentów, blankiety kennkart wykradano w starostwie. Był organizatorem Pierwszego Zastępczego Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty od stycznia do lipca 1942 r. oraz podobnego kursu dla placówki niekłańskiej w drugiej połowie 1942 r. Na pierwszym kursie podjął się prowadzenia nauki o broni i wyszkolenia strzeleckiego.

„Wir” organizował odbiory zrzutów w obwodzie koneckim; był do­wódcą grupy specjalnej przejmującej zrzut w nocy z 30 na 31 marca 1942 r. Po śmierci komendanta obwodu Jana Stoińskiego „Górskiego”, do której doszło 2 listopada 1942 r., usunął się z miasta. Awansowany 11 listopada 1942 r. przez komendanta Sił Zbrojnych w Kraju do stopnia porucznika piechoty. Przez nowego komendanta obwodu Jana Rusinowskiego „Mściwego” został mianowany komendantem inspektoratu „Podhale”; zamieszkał we młynie w Siedlowie nad rzeką Czarną, przeprowadzał zbiórki alarmowe i szkolenia. Wiosną 1943 r. por. „Wir” został przesunięty do Inspektoratu Starachowickiego, obejmującego obwody Iłża i Końskie.

Następnie pełnił funkcję zastępcy szefa oddziału III Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. W okresie od sierpnia do października 1944 r. zajmował stanowisko komendanta kwatery sztabu Korpusu Kieleckiego AK, zaś od listopada 1944 r. do stycznia 1945 r., już w stopniu kapitana, był szefem referatu operacyjnego Inspektoratu Radom w sztabie Komendy Okręgu „Jodła”.

W 1945 r. ujawnił się w PUBP w Końskich, zdradzając jednocześnie miejsce ukrycia broni 3 pp Leg. AK, radiostacji w Skarżysku-Kamiennej i archiwum w Wąchocku. Za powyższe, zgodnie z rozkazem władz podziemia, w dniu 12 sierpnia 1945 r. grupa bojowa kpr. Michała Okoniewskiego „Wojnata” z koneckiej placówki Delegatury Sił Zbrojnych, wykonała na nim wyrok śmierci. Ujawnienie się „Wira” miało wpłynąć też na aresztowania partyzantów.

Miał żonę Irenę z d. Nowakowską. Spoczywa na cmentarzu w Końskich.

Źródła:

Archiwum prywatne rodziny Czerwińskich:

• Czerwiński B. „Wir”, Wspomnienia (mps).
• Książeczka wojskowa Stefana Czerwińskiego.

Opracowania:

• Borzobohaty W., „Jodła”. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ–AK 1939–1945, Warszawa 1988.
• Chlebowski C., Cztery z tysiąca, Warszawa 1981.
• Jedynak M., Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
• Jedynak M., Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
• Jokiel J., Wróciłem „najkrótszą drogą”, Warszawa  1989.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 1, Mieszkańcy Końskich w Kampanii Wrześniowej, Końskie 2004.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 3, Konspiracja konecka 1939-1943, Końskie 2005.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 4, Konspiracja konecka 1943-1945, Końskie 2006.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 5, Konspiracja konecka 1939-1945. Struktury terenowe : podobwody i placówki, Końskie 2007.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Wroniszewski J.K., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 6, Konecka księga pamięci, Końskie 2008.
• Piątkowski S., Sołtysiak M., Antoni Heda „Szary”. Biografia, Kielce 2011.
• Sasal–Sadowska H., W poszumie lasów koneckich. Tajne nauczanie, walka, martyrologia nauczycieli i młodzieży w powiecie koneckim w okresie okupacji 1939-1945, Kraków-Wrocław 1983.
• Wilczur J.E., Sosny były świadkami. Ziemia konecka w latach okupacji 1939-1945, Warszawa 1982.