Chmielowski Tadeusz „Klon”, „Bartek”, „Walter”

Syn Mikołaja i Władysławy (z d. Jasińska), ur. 12 marca 1924 r. w Końskich. Ukończył szkołę powszechną w Końskich. W latach 1937–1940 uczył się w Państwo­wym Gimnazjum i Liceum im. św. Stanisława Kostki w Końskich. W latach 1934–1939 należał do Związku Harcerstwa Polskiego.

1 maja 1941 r. został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej. Pod pseudonimem „Klon” wszedł w szeregi plutonu konspiracyjnego ZWZ nr 201 Komendy Obwodu ZWZ-AK Końskie pod dowództwem kpr. pchor. Bogumiła Kacerskiego „Maliny”. Do stałych zadań grupy dywersyjnej należał transport i konserwacja broni, dozbrajanie oddziału (we współ­pracy z pracownikami zakładów zbrojeniowych w Skarżysku-Kamiennej), rozlepianie antyniemieckich plakatów, zakup i tłumaczenie niemieckich instrukcji wojskowych oraz ochrona radiostacji kilkakrotnie nadającej z Końskich i Koczwary.

Na swoim koncie pluton miał poważny sukces, którym było opanowanie koneckiego więzienia w nocy 2/3 listopada 1942 r. W trakcie akcji żołnierze uwolnili oficerów aresztowanych na skutek wsypy niemieckiego agenta i jednocze­śnie szefa Referatu II (wywiadu) Komendy Obwodu AK Końskie – Maksymiliana Szymańskiego „Relampago”.

Po aresztowaniach, 2 listopada 1942 r. nastąpiła reorganizacja obwodu. Samodzielnie działające plutony konspiracyjne połączone zostały w obwodowy Oddział Dywersji Bojowej pod dowództwem plut. pchor. Zygmunta Wyrwicza „Cumulusa”. Tadeusz Chmielowski został dowódcą sekcji we wcielonym do oddziału plutonie nr 201. Rozpoczęli współpracę z placówkami AK w Smarkowie i Kopaninach oraz oddziałami Gwardii Ludowej. W grudniu 1942 r. ODB nawiązał kontakty z przybyłym do Michniowa cichociemnym ppor. Waldemarem Szwiecem „Robotem”, co zaowocowało wspólnymi akcjami.

Jako Oddział Dywersji Bojowej żołnierze koneckiej konspiracji poszczycić się mogli atakiem na posterunek obrony przeciwlotniczej w Czarnieckiej Górze przy dużej współpracy placówki AK Niekłań (24 grud­nia 1942 r.), likwidacją niemieckiego agenta Maksymiliana Szymańskiego „Relampago” odpowiedzialnego za koneckie wsypy (25 grudnia 1942 r.). Grupa w marcu 1943 r. wyznaczona była również do ochrony zrzutowisk, gdzie desantowano sprzęt i spadochroniarzy z Wielkiej Brytanii.

Na początku 1943 r. w koneckim obwodzie zorganizowane zostały oficjalny kurs z zakresu pomocy medycznej w ramach niemieckiej obrony przeciwlot­niczej pod kierownictwem lek. Stanisława Zamłyńskiego oraz Zastępczy Kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty. Egzamin odbył się 4 lipca 1943 r. Po zdanym egzaminie, do stopnia kaprala awansował strz. Tadeusz Chmielowski „Klon” oraz 13 jego kolegów.

12 lipca 1943 r. po wsypie w konspiracyjnej kryjówce w Końskich, „Klon” pod nowym pseudonimem – „Bartek” oraz pozostali żołnierze Oddziału Dywersji Bojowej zmuszeni zostali do opuszczenia miasta i zorganizowania leśnego oddziału w rejonie Końskich. Dowódcą został kpr. pchor. Kazimierz Chojniarz „Wacek”. I tym razem leśny oddział na swoim koncie zanotował akcje dywersyjne: ataki na urzędy i niszczenie dokumentacji kontyngento­wej, przecinanie linii telefonicznych, niszczenie oznakowań drogowych i inne działania na szkodę okupanta. Do największych akcji można zaliczyć zniszczenie koneckiej mleczarni oraz napad na administrowane przez Niemców gospodarstwo „Pod Setką” na koneckiej Bawarii.

Po miesięcznym bytowaniu w lesie, ze względów bezpieczeństwa Oddział Dywersji Bojowej przyłączył się do II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, dowodzonego przez ppor. cc Waldemara Szwieca „Robota”. Nocą 19/20 sierpnia 1943 r. żołnierze obu oddziałów wspólnie przeprowadzili udaną akcję na pociąg towarowy pod Wąsoszem Koneckim. W II Zgrupowaniu kpr. Tadeusz Chmielowski pełnił funkcję sekcyjnego 1 drużyny 3 plutonu „koneckiego” dowodzonego przez kpr. Tadeusza Jencza „Allana”. Z II Zgrupowaniem kpr. „Bartek” przeszedł cały szlak bojowy. Brał udział w akcji na Końskie, akcji kolejowej
w Wólce Plebańskiej, w walce z obławą na Wykusie. Podczas walki z Niemcami 13 września 1943 r. osłaniając wycofujących się partyzantów kpr. Tadeusz Chmielowski zasłużył swoją postawą na Krzyż Walecznych.

Po śmierci ppor. cc „Robota” 14 października 1943 r. II Zgrupowa­nie zostało częściowo rozformowane. 3 pluton „konecki” powrócił w okolice Końskich. Pluton pod dowództwem „Bandery” wszedł w skład oddziału por. Antoniego Piwowarczyka „Wąsowicza”. Po pewnym czasie pluton wystąpił z oddziału, pozostając w dyspozycji Komendy Obwodu AK Końskie. 13 marca 1944 r. pluton dowodzony przez „Banderę” wszedł w skład 4 kompanii Oddziału Partyzanckiego AK por. Antoniego Hedy „Szarego”. T. Chmielowski pod nowym pseudonimem „Walter” został zastępcą dowódcy 1 plutonu i jednocześnie dowódcą 1 drużyny. 25 marca 1944 r. wziął udział w akcji na Starachowice. Grupa, w której był szturmowała bezpośrednio portiernię zakładów zbrojeniowych.

Przebywając w II batalionie 3 Pułku Piechoty Legionów AK brał udział w walce pod Jeleńcem 1 kwietnia 1944 r. (otrzymał za tę walkę Krzyż Walecznych); w zniszczeniu mostu pod Sołtykowem 7 lipca 1944 r.; w boju pod Janikowem 24 sierpnia 1944 r.; pod Trawnikami 23 września 1944 r.; w boju pod Rykoszynem 17 września 1944 r.; w bitwie pod Szewcami 18 września 1944 r.; w bitwie w Lasach Niekłańskich 5 listopada 1944 r.

7 września 1944 r. kpr. „Walter” awansowany został do stopnia plutono­wego. Po kursie podchorążych w okresie od września do listopada 1944 r. otrzymał kolejną nominację do stopnia plutonowego podchorą­żego. 27 listopada 1944 r. został urlopowany, lecz nie zwolniony ze służby. W styczniu 1945 r. został mianowany przez dowódcę 3 Pułku Piechoty Legionów AK na podporucznika.

Po rozwiązaniu AK w 1945 r. w RKU w Końskich zdał broń, a następ­nie został przydzielony do stacjonującego w Warszawie 1 Zapasowego Pułku Piechoty I Armii Wojska Polskiego, dowodzonego przez sowieckich oficerów. Nie zweryfiko­wano mu stopnia plutonowego z AK (nie ujawnił stopnia podporucznika), został zakwalifikowany jako szeregowy. Po kapitulacji III Rzeszy, przydzielony został do 7 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty I Armii WP, stacjonującego w byłym niemieckim obozie koncentra­cyjnym na Majdanku w Lublinie. Pułk miał być skierowany do walk z UPA. Korzystając z okazji T. Chmielowski zgłosił się do Szkoły Oficerów Piechoty nr 1 w Krakowie. Po egzaminach znów miał zostać skierowany do walk z UPA. W związku z tym odmówił egzaminów i przeniesiony dyscyplinar­nie został do 7 Zapasowego Pułku Piechoty stacjonującego już w Częstochowie.

Chcąc podjąć przerwaną naukę, w listopadzie 1945 r. został zdemobilizo­wany. Zamieszkał w Łodzi. W lipcu 1946 r. zdał maturę, a w październiku rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jednocześnie rozpoczął pracę zawodową. Tytuł magistra nauk ekonomicznych otrzymał w 1951 r. W latach 1963–1965 ukończył na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej studia podyplomowe z zakresu urbanistyki.

Jak sam pisał o latach 1946–1956 praca zawodowa na podrzęd­nych stanowiskach, przerywana szykanami stosowanymi powszechnie w odniesieniu do żołnierzy AK, a w szczególności partyzantów „Ponurego” i „Szarego”.

W 1957 r. otrzymał stanowisko kierownika działu inwestycji. W 1962 r. został dyrektorem Dyrekcji Inwestycji Miejskich w Łodzi. W 1975 r. otrzymał etat głównego specjalisty w Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji w Łodzi. Pracował tam aż do przejścia na emeryturę w 1989 r.

W 1946 r. wstąpił do Związku Uczestników Walk o Niepodległość i Demokrację. W 1960 r. wstąpił do PZPR. Pomimo swojego „rewizjoni­stycznego” podejścia do doktryny marksistowskiej nie został usunięty z partii.

Od końca lat sześćdziesiątych działał w Środowisku Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt”. Oficjalnie od 1989 r. należał do Okręgu ŚZŻAK w Łodzi, ale już 12 września 1990 r. wystąpił ze struktur łódzkich i zgłosił swój podstawowy akces do Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt”.

Zmarł 12 kwietnia 2007 r. w Łodzi. Pochowany został na Starym Cmentarzu Katolickim przy ul. Ogrodowej w Łodzi.

Odznaczenia:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Srebrny Krzyż Zasługi PRL
• Krzyż Walecznych po raz 1 i 2
• Krzyż Partyzancki
• Krzyż Armii Krajowej
• Medal Wojska
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Odznaka Grunwaldzka
• Odznaka Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” „Nurt”
• Honorowa Odznaka Korpusu „Jodła”
• Odznaka 3 pułku piechoty Legionów AK
• Odznaka Żołnierzy Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK

Bibliografia:

Archiwum Akt Nowych w Warszawie

• Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zarząd Główny w Warszawie

Archiwum Państwowe w Kielcach

• Zarząd Miejski w Końskich

Zbiory Tadeusza Chmielowskiego

• List Tadeusza Chmielowskiego do Stanisława Kołodziejczyka, Łódź, 20 XII 1982 r.
• List Stanisława Kołodziejczyka do Tadeusza Chmielowskiego, Wrocław, 11 I 1983 r.
• List Tadeusza Chmielowskiego do Cezarego Chlebowskiego, Łódź, 17 IV 1991 r.
• List Tadeusza Chmielowskiego do Henryka Smalca, Łódź, 8 XII 1998 r.
• List Tadeusza Chmielowskiego do Eugeniusza Fitasa „Kratera”, Łódź, 25 IV 1994 r.
• List Tadeusza Chmielowskiego do Anny Lubowickiej, Łódź, 12 IX 1990 r.

Opracowania:

• Chlebowski C., Cztery z tysiąca, Warszawa 1983.
• Chlebowski C., Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie, Warszawa 2017.
• Chmielowski T., Wagary ze stenem. Wspomnienia wojenne ucznia koneckiego gimnazjum, Łódź 2007.
• Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
• Jedynak M., Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
• Jedynak M., Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Party­zanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
• Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Liceum i Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Końskich za rok szkolny 1937/38, Końskie 1938.
• Wroniszewski J. Z., Wroniszewski J. K., Konecki Wrzesień, Końskie 2010.
• Wroniszewski J. Z., Życie w „ciekawych czasach”, Końskie 2009.