Bytnar Zdzisława Józefa „Sławska” (1901-1994), Kierowniczka Szkoły Powszechnej w Niekłaniu Wielkim, członkini Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, ppor. AK, starszy radca i wizytator w Ministerstwie Oświaty.
Fot. Zdzisławy J. Bytnar z archiwum rodzinnego Barbary i Juliana Borkowskich.

Urodziła się 12 marca 1901 r. w Kolbuszowej jako córka Józefa Rechula – urzędnika Izby Skarbowej i Józefy z d. Markusiewicz. Kształciła się w gimnazjach: w Kolbuszowej, Mielcu i Krakowie. W latach 1918-1919 brała udział w matural­nym kursie nauczycielskim zorganizowanym pod kierunkiem dr. Henryka Rowida w Krakowie, kiedy Polska odzyskiwała niepodległość. Podczas nauki zaprzyjaźniła się ze Stanisławem Bytnarem, żołnierzem I Brygady Legionów Polskich, inwalidą wojennym, a następnie 2 sierpnia 1920 r. wyszła za niego za mąż.

W sierpniu 1919 r. otrzymała przydział jako nauczycielka do jednoklaso­wej szkoły powszechnej w Woli Wydrzynej w powiecie radomszczańskim.

1 sierpnia 1920 r. razem z mężem Stanisławem została skierowana do pracy w dwuklasowej Szkole Powszechnej w Niekłaniu Wielkim. Od początku września 1920 r. współorganizowała życie szkoły, organizowała uczniom wycieczki krajoznawczo-poznawcze, wychowywała na patriotów i wspierała proces kształto­wania podopiecznych poszczególnych roczników, zachęcając do podejmo­wania dalszego kształcenia w szkołach średnich i wyższych uczelniach.

Od września 1925 r. do czerwca 1926 r. była kierowniczką sześcioklasowej Szkoły Powszechnej w Niekłaniu. W tym okresie szkoła została rozszerzona do siedmio­klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej. Współpracowała z koneckim Inspektorem Szkolnym Antonim Lumbeé. Razem z całą szkołą wsparła inicjatywę upamiętnienia 150. rocznicy powstania Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, wpisując się w 1926 r. z uczniami do okolicznościowej księgi przechowywanej w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie.

W lipcu 1926 r. została skierowana do Instytutu Pedagogiki Specjalnej kierowanej przez dr Marię Grzegorzewską. Jako kursantka została zobowiązana do trzyletnich praktyk w szkołach specjalnych. Po wygraniu konkursu od 1930 r. była kierowniczką Szkoły Powszechnej Specjalnej nr 6 przy ul. Ząbkowskiej na warszawskiej Pradze. Zajmowała się uczniami o różnym stopniu niepełnosprawno­ści, pochodzącymi z biednych robotniczych rodzin Targówka, Annopola i Pragi.

W końcu czerwca 1940 r. została zwolniona przez okupanta niemieckiego z pracy.

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. oddała do dyspozycji część mieszkania dla oficerów Wojska Polskiego z pobliskiego Sztabu Generalnego. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność konspiracyjną w TON na Mokotowie. Współpracowała z Szarymi Szeregami, kolportując prasę, ulotki, przenosząc meldunki, od kwietnia 1943 r. była łączniczką w Hufcu „Sad” Grup Szturmowych Szarych Szeregów – Oddziału Specjalnego „Jerzy” Kedywu KG AK, a od 1 września 1943 r. była łączniczką zastępcy dowódcy II plutonu „Alek” 2 kompanii „Rudy” batalionu AK „Zośka”.

W czasie Powstania Warszawskiego od około 6 sierpnia 1944 r. pełniła funkcję kierowniczki cenzury Harcerskiej Poczty Polowej przy ul. Wilczej 41, a także była łączniczką szefa Szefostwa Poczt Polowych w Okręgu Warszawskim AK mjr. Stanisława Broszkiewicza „Embicza”. Około 20 sierpnia 1944 r. była kierow­niczką cenzury Poczty Polowej dla ludności cywilnej. 23 września 1944 r. została awansowana na stopień młodszej komendantki – podporucznika AK.

Po kapitulacji Powstania Warszawskiego była jeńcem wojennym z numerem O.1697 i przebywała w oflagach na terenie Niemiec: Fallingbostel, Bergen-Belsen i Molsdorf. Po uwolnieniu przez wojska amerykańskie gen. George’a Pattona 3 kwietnia 1945 r. w Blankenheimie, przebywała w Murnau i Burgu.

Pod koniec sierpnia 1945 r. wróciła do ruin Warszawy, gdzie organizo­wała życie od początku. Została na krótko zatrudniona jako kierowniczka Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 6 na Pradze. W grudniu 1945 r. podjęła pracę w Ministerstwie Oświaty jako starszy radca, a następnie jako wizytator szkół dla dzieci przewlekle chorych w sanatoriach i prewentoriach. Po wojnie utrzymywała kontakty korespondencyjne z dawnymi uczennicami i uczniami z Niekłania rozsianymi po całej Polsce.

Była matką Jana Bytnara i Danuty Bytnar-Dziekańskiej (patrz biogram Bytnar Stanisław).

Po przejściu na emeryturę w 1957 r. zaangażowała się w propagowanie historii Szarych Szeregów i działalności jej syna Jana Bytnara „Rudego” wśród młodzieży harcerskiej i szkolnej z całego kraju, a także brała udział w pracach nad utrzymywaniem porządku kwatery poległych żołnierzy Batalionu AK „Zośka”.

Harcerze nadali jej tytuł „Matuli Polskich Harcerzy”. Była autorką artykułów w czasopismach naukowych i popularnonaukowych. Odznaczona wieloma orderami i odznaczeniami, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego, Krzyżem AK, Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

Zmarła 13 sierpnia 1994 r. w Warszawie, została pochowana na kwaterze Batalionu AK „Zośka” (A-20) na Cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie.

Patronuje drużynie harcerskiej w Piechcinie oraz Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w Baryczy k. Końskich.