Mydlarz Irena Zenobia „Marta”, „Barbara”, „Teresa”

Irena Zenobia urodziła się 22 grudnia 1896 r. w Warszawie. Jej rodzice to Damazy Jan Rebandel (kupiec) i Felicja Walentyna z Sokolnickich.

Ukończyła w Warszawie siedmioklasową pensję (1913), a następnie Wyższe Kursy Pedagogiczne im. Jana Miłkowskiego (1917), których celem było kształcenie nauczycielek – wychowawczyń, a jednocześnie przygotowanie ich do studiów wyższych.

Była jedną z pierwszych skautek warszawskich – w 1911 r. zorganizowała w swojej szkole zastęp skautowy, przyłączając się do działań związanych z organizacją skautingu żeńskiego w Warszawie. Była także jedną z inicjatorek powstania Związku Skautek Polskich, samodzielnej organizacji żeńskiej działającej na terenie Królestwa Polskiego, a w styczniu 1915 r. weszła w skład konspiracyjnej Komendy Naczelnej ZSP. Po wybuchu I wojny światowej kontynuowała pracę skautową nastawioną na pomoc samarytańską dzieciom i uchodźcom oraz szkolenie skautowe.

W latach 1917–1919 pracowała w Radomsku, jako kierowniczka schroniska dla bezdomnych dzieci. Prowadziła tam także koedukacyjną drużynę harcerską dla młodszych dzieci. W tym samym czasie była członkinią Komendy Związku Skautek Polskich w Warszawie i aktywnie uczestniczyła w akcjach letnich. W 1918 r. brała udział w Zjeździe Zjednoczeniowym organizacji harcerskich w Lublinie.

W 1920 r. organizowała pracę harcerek warszawskich, które brały udział w działaniach wojennych. Za tę służbę została odznaczona Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Krzyżem Zasługi i Odznaką Walki o Polską Szkołę.

W latach 1921–1926 pracowała jako nauczycielka historii oraz nauki obywatelskiej w Państwowej Szkole Przemysłowo-Handlowej w Wilnie. W tym czasie także związała się z ruchem katolików świeckich; uczęszczała na wyższe kursy naukowo-pedagogiczne Katolickiego Związku Kobiet w Wilnie i wstąpiła do Sodalicji Przenajświętszej Rodziny, zajmującej się katolickim wychowaniem dzieci i młodzieży. Ukończyła kurs gospodarstwa domowego dla kierowniczek szkół zawodowych (1929 r.), zorganizowany przez siostry urszulanki w Pniewach pod Poznaniem (należała do pionierek żeńskiego szkolnictwa zawodowego w Polsce).

Po objęciu przez męża stanowiska starosty powiatu święciańskiego zamieszkała z rodziną w Święcianach i w l. 1927−1930 pracowała jako nauczycielka wychowania fizycznego w szkole ćwiczeń przy Seminarium Nauczycielskim. W okresie 1930–1935 kierowała Żeńską Szkołą Zawodową w Nowo Święcianach . Zorganizowała i prowadziła bursę dla 40 dziewcząt.

W związku z objęciem przez małżonka funkcji starosty powiatu koneckiego, w 1935 r. przeniosła się z rodziną do Końskich. W 1936 r. mianowana została na stopień podharcmistrzyni, a także objęła funkcję hufcowej Hufca Harcerek „Korzenie” w Końskich. W 1937 r. otrzymała stopień harcmistrzyni i weszła w skład Komendy Kieleckiej Chorągwi Harcerek.

We wrześniu 1939 r. nawiązała kontakt ze Stefanem Artwińskim, ps. „Stary”, przedwojennym prezydentem Kielc, który w tym czasie był zaangażowany w tworze-nie Organizacji Orła Białego. W październiku wraz z mężem weszła w skład utworzonej w Końskich komórki tej organizacji, która jednak nie rozpoczęła działań na szerszą skalę, ponieważ 5 listopada jej członkowie, w tym jej mąż starosta Stefan Mydlarz, zostali przez Niemców aresztowani jako zakładnicy. Grupa zaprzestała działań, mimo że 2 grudnia zakładnicy zostali uwolnieni.

Pod koniec 1939 r. Irena Mydlarz weszła w skład tworzącej się w Końskich grupy pod dowództwem Jana Stoińskiego, ps. „Brzoza”, od 1940 r. podporządkowanej ZWZ. Zaangażowała się w pracę referatu V – łączność Komendy Obwodu. Kierowała też konspiracyjnym Hufcem Harcerek. W 1940 r. ukończyła kurs dla instruktorek spółdzielczych „Społem” i pracowała jako instruktorka spółdzielczości w powiecie koneckim.

Po aresztowaniu przez Niemców w sierpniu 1942 r. kilku osób z koneckiej komendy obwodu, czując się zagrożona, opuściła Końskie i przeniosła się do Warszawy, gdzie działała w Organizacji Harcerek (Związku Koniczyn). Została skierowana do WSK jako komendantka Obwodu Radom.

Na początku 1943 r. powróciła do Końskich, gdzie włączyła się do pracy konspiracyjnej. Została aresztowana 20 sierpnia 1943 r., po czym osadzona w więzieniu w Radomiu, poddana bestialskiemu śledztwu i 3 października wywieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz, a dalej do obozu śmierci Bergen-Belsen
i Ravensbrück.

Po oswobodzeniu z obozu przez wojska alianckie (15 kwietnia 1945 r.) natychmiast przystąpiła do pracy harcerskiej. Organizowała drużyny harcerskie wśród polskiej młodzieży na terenie okupowanych Niemiec. Po zlikwidowaniu polskich skupisk w Niemczech, Irena Mydlarz w listopadzie 1948 r. przeniosła się do Anglii. Tam objęła funkcję komendantki Chorągwi Harcerek w Wielkiej Brytanii. Przez wiele lat była wiceprzewodniczącą ZHP poza granicami kraju oraz w Komisji Historycznej Naczelnictwa.

Po krótkim pobycie w Londynie podjęła pracę w internacie prowadzonym przez oo. marianów w Fawley Court. Później zamieszkała ponownie w Londynie z córką Krystyną. Odszkodowanie otrzymane za utratę zdrowia w obozach niemieckich przekazała na młodzieżowy ośrodek harcerski „Szczecin” w Anglii.

Poza działalnością w harcerstwie udzielała się w pracach Instytutu Polskiego Akcji Katolickiej, Veritas Foundation i Koła Byłych Żołnierzy AK. Należała do Związku Kobiet Katolickich, Związku Polek, Komisji Porozumiewawczej Polskich Niepodległościowych Organizacji Kobiecych oraz Instytutu im. J. Piłsudskiego. Interesowała się żywo sprawami polskiego życia emigracyjnego.

Duża aktywność społeczna nie przeszkodziła jej w ułożeniu sobie życia prywatnego – w 1919 r. zawarła związek małżeński ze Stefanem Mydlarzem (1896–1944). Mieli sześcioro dzieci: Jadwigę (zamężną Borodzic; podczas wojny członek AK WSK – sł. łączności), Hannę (zamężną Malik; członek AK WSK – służba łączności), Krystynę (członek AK WSK, ps. „Elżbieta”, „Ela” – sł. sanitarna), Marię (zamężną Kwapisiewicz; podczas wojny należącą do AK WSK ps. „Marycha”, „Majka” – sł. łączności), Jana i Wandę (zamężną Brachaczek).

Irena Mydlarz zmarła 5 lipca 1975 r. Została pochowana na Cmentarzu South Ealing w Londynie.

Źródła:

• Mydlarz Irena [w:] AK Okręg Kielce.pl, źródło: http://akokregkielce.pl/mydlarz-irena.html
• Radomszczański słownik biograficzny, pod red. G. Mieczyńskiego, T. 1, Radomsko 2017, źródło: http://pthrad.ayz.pl/wp-content/uploads/2017/10/S%C5%82ownik2017.pdf
• Woźniak K., Stefan Mydlarz – starosta święciański i konecki II RP , [w:] końskie.org.pl, źródło:  https://www.konskie.org.pl/2018/08/stefan-mydlarz-starosta-swiecianski-i.html
• Harcerski Słownik Biograficzny, pod red. J. Wojtyczy, T. 4, Warszawa 2016  [w:] docplayer.pl, źródło: https://docplayer.pl/60368399-Harcerski-slownik-biograficzny-tom-iv.html