Biograficzny Internetowy Słownik Ziemi Koneckiej

Radwan Mieczysław (1889-1968)

Urodził się 6 kwietnia 1889 r. w Żarnowie. Szkołę powszechną ukończył w Końskich. Następnie rozpoczął naukę w gimna­zjum w Radomiu. Po strajku szkolnym w 1905 r. został zmuszony do przeniesienia się do radomskiej Szkoły Handlowej. Jako uczeń brał udział w działalności organizacji patriotycz­nych. Za przynależność do Stowarzy­szenia Młodzieży Szkolnej został relegowany z terenu byłego Królestwa Polskiego.

Po zdaniu matury w Wilnie w 1909 r., podjął naukę na Wydziale Matematycznym Politechniki Kijowskiej. W okresie studiów uczestniczył w działal­ności postępowych, nielegalnych stowarzyszeń. Jako przewodni­czący studenckiej organizacji „Korporacja” został aresztowany i zesłany w głąb Rosji. Zamieszkał w Olchowie w Zagłębiu Donieckim, gdzie pracował w Towarzystwie Metalurgicznym.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powrócił do kraju.

W 1920 r. podjął na krótko pracę w kolejnictwie, a następnie przeniósł się do Zakładów Ostrowieckich, gdzie już w następnym roku powierzono mu stanowisko szefa Biura Technicznego. Opracował wówczas nowe konstruk­cje i rozwiązania techniczne. Najbardziej znane były wykonywane w Ostrowcu trzydziestotonowe wagony samoopróżniacze typu „Radwan”.

W Ostrowcu Mieczysław Radwan podjął szeroko zakrojoną działal­ność społeczną. Z jego inicjatywy reaktywował prace oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, w którym początkowo pełnił funkcję sekretarza, a następnie prezesa zarządu. W 1926 r. oddział otrzymał siedzibę. Z tej okazji udostępniono ekspozycję znalezisk z neolitycznej kopalni w Krzemionkach Opatowskich, w której badaniach uczestniczył razem z Janem Samsonowiczem. Z inicjatywy Radwana zorganizowano we wrześniu 1925 r., z funduszów oddziału, wyprawę naukową na terenie byłej kopalni. Był propagatorem idei utworzenia w Krzemionkach rezerwatu archeologicz­nego. Jednocześnie rozpoczęto starania o udostępnienie stałej ekspozycji muzealnej w siedzibie oddziału. Na łamach organu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego „Ziemia” ogłaszano apele o przekazywanie zbiorów do ostrowieckiego muzeum. Mieczysław Radwan był inicjatorem utworzenia muzeum, pierwszym jego kustoszem i organi­zatorem wielu wystaw. Organizował również działalność wydawniczą. W 1930 r. oddział rozpoczął wydawanie własnej biblioteki broszurą jego autorstwa „O pomnik prof. Mariana Raciborskiego w Ćmielowie”. Współpracował z redakcją „Ziemi”, miesięcznikiem „Radostowa”, wydawanym w Kielcach oraz z Powszechnym Uniwersytetem Regionalnym im. Stanisława Konarskiego w Sandomierzu.

Był również pomysłodawcą i współorganizatorem uroczystości poświę­conych pamięci prof. Mariana Raciborskiego, które odbyły się w Ćmielowie 14 września 1930 r. Z jego inicjatywy oddział PTK w Ostrowcu Świętokrzyskim ufundował pamiątkową tablicę na ćmielowskim kościele parafialnym.

Jego działalność w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym wykra­czała poza ramy lokalne. Od 1935 r. do wybuchu wojny był członkiem Rady Głównej Towarzystwa. W 1936 r. piastował funkcję prezesa Zarządu Okręgu PTK w Kielcach. Był współzałożycielem oddziałów Towarzystwa w Starachowicach i Końskich. Z jego inicjatywy, przy wsparciu oddziałów PTK w Ostrowcu, Starachowicach i Końskich, w Muzeum Techniki i Przemysłu w Warszawie powołano do życia, pozostającą pod jego kierownictwem, Sekcję Ochrony Zabytków Sztuki Inżynierskiej w Zagłębiu Staropolskim. Dzięki temu nie dopuszczono do zniszczenia walcowni w Sielpi Wielkiej i decyzją wojewody kieleckiego obiekt ten w 1934 r. przekazano Muzeum Techniki i Przemysłu.

W latach 30. XX w. zainteresował się również pozostałościami licznych żużli na polach w północno-wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Już wówczas wysunął koncepcję istnienia przed wiekami na tych terenach ośrodka przemysło­wego o niespotykanych dotychczas rozmiarach. Opra­cował pierwszą klasyfikację żużli. Zasugerował, że punktem wyjściowym pierwszych procesów metalurgicznych był hematyt z Rudek pod Górą Chełmową.

W 1937 r. przeniósł się do Nowego Bytomia, gdzie pełnił odpowie­dzialne stanowisko w hucie „Pokój”. Okres okupacji spędził na Kielecczyź­nie, pracując w zakładach przemysłowych w Chlewiskach, Stąporkowie i Nieborowie.

Po zakoń­czeniu II wojny światowej powrócił do huty „Pokój”. W grudniu 1945 r. objął stanowisko dyrektora działu przetwórczego w Centralnym Zarządzie Przemysłu Hutniczego w Katowicach. Mimo po­now­nego wyjazdu na Śląsk nie utracił kontaktu z ziemią kielecką i konty­nuował zabiegi o otoczenie opieką zabytków hutnictwa. Szczególnie wiele uwagi poświęcił odbudowie po zniszcze­niach wojennych placówki muzealnej w Sielpi Wielkiej. Brał również udział w pracach badawczych prowadzonych przez Instytut Badań Regionalnych działający w Kielcach w latach 1945–1951. Uczestniczył m.in. w opracowaniu studium planu regulacji zespołu miejskiego Kielc na tle regionu świętokrzyskiego.

W 1954 r. został powołany na stanowisko zastępcy profesora w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

W lipcu 1955 r. zorganizował pierwszą wycieczkę naukową poświę­coną prześledzeniu występujących jeszcze śladów hutnictwa żelaza. Pod jego kierownic­twem przeprowadzano próbne wytopy żelaza w ziemnych piecach, zwanych popularnie dymarkami. Celem tych badań było odtwo­rzenie technologii procesu wytopów żelaza dokonywanych przed wiekami w Górach Świętokrzyskich oraz zbadanie śladów działalności człowieka na tych terenach. Należał do grona osób, które uczestniczyły w przygotowaniu i zorganizowaniu wielkiej imprezy plenerowej pod nazwą Dymarki Świętokrzyskie, która odbyła się po raz pierwszy we wrześniu 1967 r. w Nowej Słupi. Dzięki tej imprezie, która jest nadal organizowana, problematyka starożytnego okręgu przemysłowego została spopulary­zowana wśród tysięcy ludzi. Z inicjatywy M. Radwana podjęto także badania nad starożytnym hutnictwem w Tatrach. Zdefiniował również obszar i granice Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Podejmował inicjatywy związane z opieką nad zabytkami techniki na tym terenie. Brał udział w pracach licznych organizacji społecznych i naukowych. Był autorem ponad 110 rozpraw i artykułów naukowych poświęconych historii nauki i techniki.

Zmarł w Krakowie 30 stycznia 1968 r. na skutek obrażeń doznanych w wypadku tramwajowym.

Jego imię nosi Muzeum Starożytnego Hutnictwa w Nowej Słupi, oddział zakładowy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Ostrowcu Świętokrzyskim oraz jedna z ulic w tym mieście.

Źródła:

  • Rembalski A., Radwan Mieczysław [w:] Słownik Biograficzny Krajoznawców Kielecczyzny, Kielce 2008.
Autor: Rembalski Andrzej