Ejgird Bronisław „Molenda”, „Szary”

Urodził się 13 września 1910 r. w Ławrowie (pow. łucki, woj. wołyńskie). Jego dziadek Ignacy Ejgird-Szokal pochodził z rodziny szlacheckiej, z powiatu oszmiańskiego na Wileńszczyźnie. Linia Szokal Ejgird wywodzi się od Jana Ejgirda urodzonego po roku 1620 na Żmudzi, który odziedziczył dobra zwane Eygierdowszczyzna oraz folwark Szokalowszczyzna. Ród Ejgirdów po opuszczeniu  Żmudzi założył w obwodzie grodzieńskim (obecnie na Białorusi) wieś Ejgierdy (Ejgirdy, Eygirdy). Ignacy (uczestnik Powstania Styczniowego) ożenił się ze Stefanią Kawecką z d. Pawłowską (ur. ok. 1834 r., zm. 1912 r., pochowana w Leszczynach), wdową po Piotrze Kaweckim. Za działalność podczas Powstania Styczniowego (była kurierką władz powstańczych) została zesłana na Syberię, gdzie wyszła za Ignacego Ejgirda-Szokala. Mieli dwoje dzieci – Marię i Stanisława (później ojciec Ignacego, Bronisława i Marii). Ignacy i Stefania Ejgirdowie zamieszkali w Rostowie n. Donem w rejonie Morza Azowskiego, a następnie w Mąchocicach w Górach Świętokrzyskich, gdzie wybudowali dom nazwany później „Ameliówką”. Rodzina przeniosła się do nowego domu, natomiast Ignacy Ejgird przebywał w Rostowie, gdzie zmarł ok. 1905 r.

Stanisław Ejgird, ojciec Bronisława, pracował w Ławrowie, w majątku Lubomirskich w charakterze buchaltera. W 1920 r. przeniósł się z rodziną (i grupą repa­triantów z Ukrainy) do Końskich. Był głównym księgowym Administracji Dóbr Końskie Wielkie. Rodzina posia­dała mająteczek Polna Rzeka k. Gowarczowa. Został aresztowany 30 wrze­śnia 1941 r. Po przesłuchaniu w Radomiu wywieziony 19 października 1941 r. do Oświęcimia (KL Auschwitz, nr więźniarski 21963). Został rozstrzelany 11 grudnia 1941 r. Matka Waleria (z d. Burakowska) prowadziła gospodarstwo rolne Polna Rzeka. Po wojnie mieszkała z synem Bronisławem
w Łodzi. Brat Bronisława – Ignacy w 1939 r. wyjechał do Anglii.

Bronisław Ejgird był absolwentem koneckiego Gimnazjum i Liceum im. św. Stanisława Kostki. Małą maturę zdał w 1928 r. W latach 1929-1932 uczęszczał do Warszaw­skiej Szkoły Muzycznej. Następnie odbył służbę wojskową w 78 pp w Baranowiczach (1932-1933). W latach 1933-1937 uczył się w Instytucie Muzycz­nym w Katowicach w klasie skrzypiec (kurs średni oraz 2 lata kursu wyższego). W 1956 r. uzyskał kwalifikacje do nauczania gry na skrzypcach. W latach 1938-1939 pracował dorywczo w zawodzie muzyka, a w okresie 1939 – 1945 pracował w gospodarstwie rolnym matki. Od 1945 r. do 1949 r. pracował w Miejskiej Filharmonii w Łodzi jako muzyk. Od 1949 r. – po zmianie nazwy Filharmonii – pracował w Państwowej Filharmonii w Łodzi jako artysta muzyk.

Podczas II wojny światowej od stycznia 1940 r. do stycznia 1945 r. brał udział w konspiracyjnym ruchu oporu w oddziałach Związku Walki Zbrojnej, później Armii Krajowej na terenach powiatów: koneckiego, kieleckiego, włoszczowskiego i radomszczańskiego. Był kierownikiem łączności w Ośrodku Bojowym „Henryk” (Obwód Końskie), utworzonym pod koniec 1939 r. z inicjatywy Jana Stoińskiego „Brzoza”. Organizacja ta miała stanowić wsparcie podczas walk, bazę zaopatrze­niową, zaplecze osobowe i materiałowe rozrastającego się oddziału „Hubala”. Wiosną 1942 r. obwód został zreorganizowany i podzielony na 5 podobwodów, każdy z 3 placówkami. W podobwodzie I Końskie kryptonim „Bug” (obejmującym placówki: Gowarczów, Duraczów i Końskie) Bronisław Ejgird pełnił funkcję komendanta w okresie od sierpnia 1943 r. do sierpnia 1944 r.

W 1940 r. powstała gazetka obwodu koneckiego pod nazwą „Sprawy Polskie” (tygodnik, ok. 200 – 300 egz.). Poza tym publikowano komunikaty z nasłuchu radiowego. „Sprawy Polskie” były odbijane na powielaczu, a następnie drukowane. Po aresztowaniach w Końskich w dniu 20 sierpnia 1943 r., w których aresztowano m.in. redaktora tajnego pisma „Sprawy Polskie”, Bolesława Czajkowskiego (ps. „Zośka”), nastąpiła „pustka” prasowa, a jedynym źródłem informacji była prasa centralna, wystarcza­jąca do zaopatrzenia tylko komendy obwodu, komendantów podobwodów i komendantów placówek. Po czteromiesięcznej przerwie na przełomie 1943/1944 r. wznowiono wydawnictwo i prowadził je przez kilka miesięcy Bronisław Ejgird. Redagował teksty i komunikaty frontowe.

Bronisław Ejgird był zastępcą ppor. Władysława Skorupskiego „Poleszuka” – dowódcy 3 kompanii I batalionu 3 pp Leg. 2 DP Leg. AK, która powstała w wyniku mobilizacji do akcji „Burza”, po przekształceniu 1 plutonu placówki nr 3 Duraczów (krypt. „Maria”). Przechodząc bojowy szlak 3 pp Leg. AK wsławiła się podczas walk pułku pod Zakrzewem 27 września 1944 r., gdzie przeprowadziła kontratak na zajęte przez Niemców Wałkonowy Dolne, niszcząc przy tym czołg i samochód pancerny. Podczas tej potyczki Bronisław Ejgird został ranny w oko.

Ze względu na pełnione funkcje dowódcze szybko awansował (w czasie, gdy komendantem obwodu koneckiego był Jan Stoiński „Brzoza”, „Górski”) do stopnia sierżanta, a w pierwszych dniach „Burzy” do stopnia podporucznika czasu wojny.

Polna Rzeka k. Gowarczowa – miejsce zamieszkania Bronisława Ejgirda, stała się w czasie wojny punktem kontaktowym dla Dowództwa Obwodu Końskie.

Po wojnie zamieszkał w Łodzi. Służył w Odrodzonym Wojsku Polskim w latach 1945-1946 w „Domu Żołnierza” w Łodzi.

Ożenił się z Ireną Brühl – magistrem farmacji. Była właścicielką i kierowni­kiem apteki. Drugą żoną Bronisława Ejgirda była Maria Uziębło (1921-2003), z wykształ­cenia muzyk. Ukończyła Państwową Średnią Szkołę Muzyczną w Łodzi, pracowała w Państwowej Filharmonii w Łodzi jako artysta muzyk. Małżonkowie mieli jedną córkę – Annę.

Był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (1945-1954). Działał w Związku Zawodowym Pracowników Kultury Rada Miejscowa przy Państwowej Filharmonii w Łodzi (1945-1954).

Bronisław Ejgird zmarł 23 grudnia 1987 r.

Przyznane odznaczenia i wyróżnienia:

• Medal Odrodzenia, nadany przez Związek Uczestników Walk o Niepodle­głość
  i Demokrację
• Odznaka Honorowa Miasta Łodzi (w uznaniu szczególnych zasług dla rozwoju miasta 15.07.1969 r.; Uchwała Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi nr 5/70/69)
• Odznaczenie dla muzyków Filharmonii w 1982 r.

Źródła:

• Archiwum Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
• Borzobohaty W., „Jodła”. Okręg Radomsko- Kielecki ZAZ-AK 1939-1945, Warszawa 1988.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 1, Mieszkańcy Końskich w Kampanii Wrześniowej, Końskie 2004.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 2, Mała wojna majora Hubala, Końskie 2005.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939-1945.Cz. 3, Konspiracja konecka 1939-1943,  Końskie 2005.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939-1945. Cz. 4, Konspiracja konecka 1943-1945,  Końskie 2006.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 5, Konspiracja konecka 1939-1945. Struktury terenowe. Podob­wody i pla­cówki, Końskie 2007.
• Wroniszewski J.Z., Życie w „ciekawych czasach”, Końskie 2009.
• AK Okręg Kielce.pl, źródło: http://akokregkielce.pl/konskie.html
• Gospodarstwo Polno-Rybackie Polna Rzeka, źródło: http://www.polnarzeka.pl/?HISTORIA
• Górski A., Wywiad z Panem dr. Stanisławem Knopińskim ps. „Wilga”, lekarzem, uczestnikiem Akcji „Burza”, Część III, [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2017/03/wywiad-z-panem-dr-stanisawem-knopinskim.html
• Kozak B., Kompania „Poleszuka”, „Wykus”, 2017, nr 22, źródło: http://www.wykus.pl/wp-ontent/uploads/2016/06/Gazetka_2017.pdf
• Stefania Kawecka–Ejgird, [w:] Kowalczyk J., Powstanie Styczniowe 1863-1864. Miejsca Pamięci. Województwo krakowskie i sandomierskie, źródło: http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=l03