Chodaczyńska Józefa „Flora”
Urodziła się 23.12.1900 r. w Rydze (Rosja; obecnie Łotwa) jako córka Karola i Julii z d. Orackiej. Ojciec Karol był działaczem politycznym za caratu; więziony, a następnie wywieziony na zesłanie do Rygi na 10 lat.
W czasie II wojny światowej cała rodzina Józefy Chodaczyńskiej była związana z ruchem oporu. Ojciec pracował jako łącznik koneckiej komendy obwodu ZWZ–AK. Brat – Stanisław Chodaczyński ps. „Karol” – był szyfrantem koneckiego obwodu. W 1943 r. za swoją działalność został aresztowany i rozstrzelany w Końskich. Siostra Zofia (zamężna Jendryk) była sekretarką kpt. Stoińskiego ps. „Górski” i Mariana Słomińskiego ps. „Babinicz”. W 1942 r. wyjechała do Warszawy, gdzie kontynuowała pracę w ruchu oporu. W 1943 r. aresztowana przez Gestapo, osadzona na Pawiaku i wywieziona do KL Auschwitz – wróciła w lipcu 1945 r. Siostra Janina (zamężna Zarzycka) od 1940 r. pracowała w konspiracji w Opocznie i w Radomiu, natomiast Maria (zamężna Frankowska) prowadziła tajne nauczanie w szkole w Pińsku, na Polesiu.
Józefa Chodaczyńska przed wybuchem II wojny światowej pracowała w biurze ZEORK (Zjednoczenie Elektrowni Okręgu Radomsko-Kieleckiego) jako księgowa. Jednocześnie była sekretarką Mikołaja Zajączkowskiego, przewodniczego LOPP (Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej) w Końskich.
W lutym 1938 r. ukończyła kurs Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Po jego zakończeniu prowadziła na terenie Końskich szkolenia dla ludności, których celem było przygotowanie mieszkańców do obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej – miała ona polegać na samoobronie jednostki (przestrzeganie przez każdą osobę zasad zachowania się od chwili ogłoszenia pogotowia obrony przeciwlotniczej,
w czasie ataku lotniczego i w czasie likwidacji jego skutków).
W 1939 r. została łączniczką Obwodu ZWZ–AK Końskie. Zaprzysiężona przez kpt. Jana Stoińskiego „Górskiego”, obrała sobie ps. „Flora”. Została skierowana do pracy w łączności pod kierownictwem Heleny Jendryk ps. „Szulc”, „Jadwiga” i Leokadii Wieczorek-Zajączkowskiej ps. „Loda”. Do głównych zadań Chodaczyńskiej należało zakładanie i nadzór nad skrzynkami kontaktowymi i „melinami”, szkolenie ludzi pracujących w łączności i odbieranie od nich przysięgi. Współpracowała z Janem Stoińskim ps. „Górski”, Bolesławem Czerwińskim ps. „Wir”, Marianem Słomińskim ps. „Babinicz”, Tomirem Tworzyańskim ps. „Borsuk”, Bogumiłem Kacperskim ps. „Malina”, Zygmuntem Wyrwiczem ps. „Cumulus”, Heleną Jendryk ps. „Szulc”, „Jadwiga”, Henryką Sasal-Sadowską ps. „Bronisława”, Stanisławem Białeckim ps. „Scaevola II” [1]. Dostawała od nich polecenia wyjazdów do skrzynek kontaktowych w Warszawie, Radomiu, Skarżysku, Kielcach, Radoszycach
i Stąporkowie. Do Radomia jeździła po informacje, kto z ludzi z Końskich siedzi w więzieniu, czy aresztowani byli katowani przez Gestapo i kogo Niemcy wywieźli do obozów koncentracyjnych. Do Skarżyska jeździła razem z Jadwigą Mydlarzówną po broń i amunicję, a do Radoszyc i Stąporkowa z meldunkami.
Po zrzucie cichociemnych w marcu 1942 r., razem z Marianem Czerwińskim ps. „Socha” czuwała nad bezpieczeństwem i odprawą skoczków, którzy musieli wyjechać z Końskich. Następnie jako delegatka Komendy Głównej AK przewiozła do Warszawy paczki z dolarami, wyjętymi z pasów cichociemnych.
W czasie okupacji była zatrudniona w zakładach energetycznych razem z Maksymilianem Szymańskim ps. „Relampago”, zastępcą komendanta obwodu ZWZ–AK, późniejszym agentem Gestapo. Odmówiła proponowanej przez niego współpracy. Konfident został zastrzelony przez oddział dywersyjny Zygmunta Wyrwicza „Cumulusa” w grudniu 1942 r.
Stanisław Zasacki ps. „Sobota” tak wspominał J. Chodaczyńską: Zawsze ruchliwa, pogodna, zawsze z humorem. Jako łączniczka koneckiej komendy obwodu ZWZ–AK wykonywała najbardziej ryzykowne zadania, zawsze na szczęście z pomyślnym rezultatem.
Józefa Chodaczyńska „Flora” przeżyła okupację i po wojnie pracowała dalej w ZEORK-u. Przez nowe władze została oskarżona pod zarzutem wrogiego nastawienia do Polski Ludowej i przynależność do AK na terenie powiatu koneckiego. Była więziona i maltretowana najpierw w Końskich, później w Łodzi. Zwolniona z braku dowodów. Do emerytury pracowała w ZEORK-u.
Zmarła 27.11.1989 r. w Końskich. Pochowana została na miejscowym cmentarzu.
Odznaczenia:
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
[1] W opracowaniach często spotykany jest zapis „Scewola II”
Źródła:
- Akta USC Końskie.
- Chodaczyńska J., Praca konspiracyjna (opisana w skrócie) w której brałam udział, spisana: styczeń 1987 r. [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2018/03/jozefa-chodaczynska-flora-zawsze.html
- Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 3, Konspiracja konecka 1939-1943, Końskie 2005.
- Zasadzki S. [właściwie Zasacki S.], Józefa Chodaczyńska „Flora”. Zawsze pogodna, życzliwa, niosąca bezinteresowną pomoc każdemu kto jej potrzebował, [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2018/03/jozefa-chodaczynska-flora-zawsze.html
- ik, Kielecczyzna przed Dniem Zwycięstwa, „Echo Dnia” 1975, nr 107.
