Biograficzny Internetowy Słownik Ziemi Koneckiej

Gorzkowski Jerzy Kazimierz (1893-1947)

Urodził się 13 stycznia 1893 r. w Końskich. Ojciec Władysław był uczestni­kiem Powstania Styczniowego 1863 – 1864, zmarł na zesłaniu. Matka Maria z d. Mazuroska (zm. 1917 r.).

Od 1905 r. uczęszczał do II Miejskiej Szkoły Handlowej w Radomiu. Maturę zdał w 1912 r. w Gimnazjum A. Jeżewskiego w Warszawie, następnie w latach 1912-1914 uczęszczał na Wyższe Kursy Handlowe im. A. Zielińskiego (później WSH) w Warszawie (do egzaminu końcowego nie przystąpił).

Podczas I wojny światowej służył w Straży Obywatelskiej w Warszawie. Od sierpnia 1915 r. służył w Legionach Polskich (początkowo w Batalionie Warszawskim, od listopada 1916 r. w 1 pułku piechoty), po kryzysie przysię­gowym w 1917 r. związanym z odmową złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec przez żołnierzy Legionów Polskich.

Końskie w czasie I wojny światowej znalazło się pod okupacją austriacką; w czerwcu 1915 r. zaczęły tworzyć się zalążki ruchu oporu – powstała konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa w Końskich. Począt­kowo organizacja ta była zalegalizowana jako Towarzystwo Gimnastyczne „Piechur”. W 1917 r. siedziba „Piechura” mieściła się w domach prywat­nych przy ul. Zamkowej, a następnie przy ul. Łąki. Pod pozorem wycieczek, ćwiczeń gimnastycznych, przeprowadzano szkolenia i ćwiczenia z bronią. Władze austriackie nie orientowały się, że pod pozorem niewinnych ćwiczeń gimnastycznych kryje się tajna organizacja wojskowa, przygotowu­jąca peowiaków do zbrojnej walki z okupantem.

Jerzy Gorzkowski, który został komendantem Obwodu 5 Końskie, pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Końskich.

Po prze­mówieniu jakie komendant Gorzkowski wygłosił na manifestacji (z inspiracji POW na wieść o traktacie brzeskim), która miała miejsce 16 lutego 1918 r., został aresztowany przez władze austriackie.

Dnia 14 marca 1918 r. władze okupacyjne zamknęły Towarzystwo Gimnastyczne „Piechur”. Zdjęto więc szyld i POW przeszła do podziemia.

Jerzy Gorzkowski jako delegat komendy obwodu POW przybył ponow­nie do Końskich 31 października 1918 r. z rozkazem natychmiasto­wego rozpoczęcia rozbrojenia Austriaków. Po nocnych przygotowaniach rano 1 listopada 120-osobowy oddział POW, wsparty przechodniami – ochotnikami, opanował magazyny wojskowe, więzienie i dworzec. Końcowym etapem oswobodzenia miasta Końskie było rozbrojenie garnizonu, tj. dwóch kompanii Czechów i Węgrów. Cesarko-królewskie wojsko myślało raczej o powrocie do domu niż o walce. Tym sposobem obyło się bez ofiar. Wieczorem 1 listopada 1918 r. w ważnych punktach w mieście Polacy wystawili posterunki. Był to pierwszy dzień wolności w Końskich.

Od września 1918 r. Gorzkowski został adiutantem Komendy Naczelnej 4 Lublin. Od listopada 1918 r. był w Wojsku Polskim, od lutego 1919 r. był komen­dantem Milicji Ludowej na miasto i powiat Radom. Od lipca 1919 r. ponownie w WP był adiutantem IV Warszawskiego Batalionu Etapowego (oddział wojsk wartowniczych i etapowych w okresie II Rzeczypospolitej, pełniący m.in. służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej), od lutego 1920 r. był referentem sądowo-administracyjnym w Komendzie miasta Bobrujska. Od sierpnia 1920 r. był dowódcą kompanii IV Warszawskiego Batalionu Etapowego i komendantem stacji etapowej w Hancewiczach. Od sierpnia 1921 r. był dowódcą kompanii 29 Batalionu Celnego i pododcinka granicznego. W październiku 1921 r. przeniesiony został do rezerwy w stopniu porucznika.

Prowadził własne przedsiębiorstwo handlowe w Stołpcach pod Nowo­gródkiem. Był Członkiem Sejmiku Powiatowego w Stołpcach, przewod­ni­czącym Zarządu Powiatowego Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny oraz przewodniczącym Rady Powiatowej BBWR [Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem] w Stołpcach. W latach 1928-1930 był zastępcą posła z listy nr 1 w okręgu wyborczym 61 (Nowogródek), a w latach 1930-1935 posłem na sejm II RP 3 kadencji z klubu BBWR. W okresie 1931-1935 był naczelnikiem zarządu Komunalnej Kasy Oszczędności pow. stołpeckiego. Pod koniec lat 30. XX w. mieszkał w Gdyni, gdzie był właści­cielem firmy „Rybak”.

Po wojnie był członkiem Miejskiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego i radnym Miejskiej Rady Narodowej w Gdyni.

W 1937 r. został oskarżony o przywłaszczenie funduszy z KKO (prawdopodobnie nie dopełnił urzędowych formalności). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowogródku z 14.10.1937 r., zatwierdzonym przez Sąd Apelacyjny w Wilnie 29.03.1938 r. skazany na 1,5 roku więzienia z zawieszeniem na 3 lata za „przekroczenie władzy z chęci zysku i zbrodnię fałszu urzędniczego na stanowisku naczelnika Zarządu KKO pow. Słupce”. Skreślony został 23.09.1938 r. z ewidencji oficerów WP (proces rehabilitacyjny uniemożliwił wybuch II wojny światowej. W 1999 r. rodzina podjęła starania o unieważnienie wyroku).

W czasie II wojny światowej od 1939 r. działał w konspiracji. Był członkiem Komendy Obrońców Polski i oficerem Polskiej Armii Ludowej w Warszawie. Podczas Powstania Warszawskiego pełnił służbę wywiadowczą przy sztabie PAL.

Jerzy Gorzkowski ożenił się w 1921 r. z Zofią z d. Armada (zm. 1994), z którą miał dwie córki: Danutę Zofię (1931-1975) i Zofię Marię (ur. 1943).

Zmarł 12 lipca 1947 r. w Gdyni, w wyniku wypadku samochodowego. Spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Otrzymane odznaczenia i wyróżnienia:

  • Krzyż Niepodległości (1931)
  • Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta (1928)
  • Krzyż Polskiej Organizacji Wojskowej (1919)
  • Krzyż Legionowy (1926)

Wniosek o pośmiertne odznaczenie Krzyżem Grunwaldu III kl. został odrzucony w 1948 r.

Źródła:

  • Końskie. Zarys dziejów, pod red. M. Wikiery, Końskie 1998.
  • Inscenizacja I wojny światowej [w:] fotopolska.eu, źródło: https://fotopolska.eu/Konskie/b20206,Inscenizacja_I_wojny_swiatowej.html
  • Jerzy Kazimierz Gorzkowski-Jasny [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2010/11/jerzy-kazimierz-gorzkowski-jasny.html
  • Zawadzki H.S., Świt wolności – Końskie 1918 [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2010/11/swit-wolnosci-konskie-1918.html
  • Kądziela M., Mieszkańcy Końskich świętowali przed Pomnikiem Wdzięczności [w:] „Echo Dnia” z 11.11.2016r., źródło: https://echodnia.eu/swietokrzyskie/mieszkancy-konskich-swietowali-przed-pomnikiem-wdziecznosci/ar/11448736
  • Gorzkowski Jerzy Kazimierz [w:] Biblioteka Sejmowa https://biblioteka.sejm.gov.pl
Autor: Makówka Anna