Proskurnicki Zbigniew „Ketling”

Urodził się 7 sierpnia 1919 r. w Babicach nad Sanem. Od 1930 r. był uczniem Państwowego Gimnazjum w Rohatynie (woj. stanisławowskie). W l. 1934 – 1937 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego im. św. Stanisława Kostki w Końskich. Jako uczeń gimna­zjum był aktywnym członkiem ZHP (harcerz II KDH, a następnie drużynowy V KDH im. Zawiszy Czarnego). W tym czasie należał do Koła Szybowcowego oraz Koła Modelarstwa Lotniczego, które działały w gimnazjum. W latach 1937 – 1939 był elewem Lotniczej Szkoły Podoficerskiej w Krośnie. W kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział w walkach na froncie wschodnim. Po 17 września został wzięty do niewoli, uciekł z transportu „w nieznane” i w październiku wrócił do Końskich.

Natychmiast podjął działalność konspiracyjną i wciągnął do tej pracy całą rodzinę, tj. matkę oraz trójkę młodszego rodzeństwa. Oficjalnie pracował na stacji PKP, a następnie w fabryce odlewów żelaznych S. Kronenbluma. Zbigniew Proskurnicki „Ketling” należał do grupy dywersyjnej, która podlegała bezpośrednio Komendantowi Obwodu AK Końskie kpt. Janowi Stoińskiemu „Brzoza”, „Górski”. Zadaniem grupy było poszukiwanie i gromadzenie broni, odbieranie zrzutów lotniczych, wykonywanie wyroków śmierci na konfidentach i działania dywersyjne.

W grudniu 1940 r. ubezpieczali miejsce planowanego zrzutu pod Furmanowem, który ze względu na ograniczony zasięg lotu bombowca nie doszedł do skutku. „Ketling” uczestniczył w akcjach dywersyjnych na terenie powiatu koneckiego.

Uznany za „spalonego”, poszukiwany przez Gestapo – został przydzielony w 1941 r. do Komendy Obwodu AK Busko (kryptonim „Letnisko”), gdzie szefem wywiadu był Marian Lewiński, wówczas ps. „Stanisław”. „Ketling” pełnił funkcję referenta przerzutów powietrznych. Jego zadaniem było obieranie miejsc zrzutów dla oddziałów partyzanckich. Wyznaczony był również do akcji sabotażowo-dywersyjnych, które były prowadzone przez grupę podległą bezpośrednio por. Feliksowi Rajcy „Kafel” i Komendzie Obwodu AK Busko. Zamieszkał w Koniecmostach k. Wiślicy u krewnych Lewińskich. Posługiwał się kenkartą na nazwisko Kowalik. W Koniecmostach utworzył oddział AK, w którym szkolił młodych partyzantów, „spalonych” na terenach swego działania. Oddział „Ketlinga” prowadził akcje rozbijania młocarń, zrywania drutów telefonicznych; brali również udział w akcjach zbrojnych. Zajmowali się także prowadzeniem nasłuchu radiowego. „Ketling” współpracował z komendantem sąsiedniej placówki AK w Jurkowie, plut. pchor. Adamem Bielewiczem ps. „Sławek”.

W nocy 31 stycznia /1 lutego 1944 r. „Ketling” przebywał w Jurkowie, we dworze rodziny Skadłubowiczów. W domu w tym czasie przebywali: Michał Skadłubowicz (administrator majątku Jurków), jego żona Wiktoria oraz teściowa – Maria Wcisło, a także córka Zofia i synowie Józef i Witek. Oprócz „Ketlinga” nocował tam również „Sławek”, narzeczony Zofii. Na skutek donosu Niemcy w nocy otoczyli dom, chcąc aresztować wszystkich tam przebywających. Szczególnie zależało im na ujęciu „Ketlinga” i „Sławka”. Wywiązała się strzelanina, która trwała do południa następnego dnia. Michał Skadłubowicz wraz z żoną i teściową wyszli z domu i poddali się Niemcom (wszyscy zostali brutalnie zabici). Zbigniew Proskurnicki i Adam Bielewicz oraz młodzi Skadłubowiczowie pozostali w domu nie chcąc się poddać. Z chwilą podpalenia domu przez Niemców wszyscy odebrali sobie życie. Ciała ofiar pochowano na dworskim dziedzińcu. Ekshumację przeprowadzono w 1957 r. i przeniesiono ich do wspólnej mogiły na cmentarzu w Jurkowie.

W 1985 r. staraniem Koła ZBoWiD w Busku-Zdroju na mogile umieszczono dwie tablice: jedną poświęconą Zbigniewowi Proskurnickiemu „Ketlingowi” i Adamowi Bielewiczowi „Sławkowi”, a drugą rodzinie Skadłubowiczów.

Odznaczenia:

• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą i Mieczami (pośmiertnie, 1988)

Źródła:

Archiwum rodziny Parnowskich i Lewińskich

• List Krystyny Parnowskiej do Jana Wroniszewskiego, Gdańsk 15.04.1988 r. Kopia udostępniona przez syna Marka Parnowskiego, w archiwum BPMiG Końskie.
• Fotografie rodzinne.

Opracowania:

• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 1, Mieszkańcy Końskich w Kampanii Wrześniowej, Końskie 2004.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 2, Mała wojna majora Hubala, Końskie 2005.
• Kacperski B., Wroniszewski J.Z., Końskie i powiat konecki 1939 – 1945. Cz. 3, Konspiracja konecka 1939-1945, Końskie 2005.
• Marciniec L., Zbigniew Proskurnicki plut. pchor. „Ketling” [w:] „Przegląd Konecki” 2001, nr 42.
• Polak J., Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące w Końskich, Końskie 1992.
• Sasal-Sadowska H., W poszumie lasów koneckich. Tajne nauczanie, walka, martyrologia nauczycieli i młodzieży w powiecie koneckim w okresie okupacji 1939-1945. Kraków-Wrocław 1983.
• Wilczur J.E., Sosny były świadkami. Ziemia konecka w latach okupacji 1939-1945, Warszawa 1982.
• Wojnakowski L., Z dala od Wykusu, Łódź-Kielce 1988.
• Końskie – Miasto i Gmina, [w:] AK Okręg Kielce.pl, źródło: http://akokregkielce.pl/konskie.html
• Kozerawski M., Sylweriusz Jaworski ps. „Strzemię”, „Andrzej” [w:] końskie.org.pl, źródło: https://www.konskie.org.pl/2018/06/sylweriusz-jaworski-ps-strzemie-andrzej.html
• Portal Myheritage.pl
• Portal Genealogia.okiem.pl
• Wywiad z p. Markiem Parnowskim, synem Krystyny Parnowskiej z d. Proskurnickiej – grudzień 2018 r.